Thói quen đó nội giữ từ ngày xưa. Đã nhiều lần, tôi đề nghị nội cắt tóc ngắn đi cho nhẹ đầu nhưng nội không đồng ý. Nội bảo để đó bà còn vấn tóc chứ, cắt ngắn đi nó vướng víu khó chịu. Tôi cười chọc nội: bà lạ quá, dài mới vướng chứ ngắn sao vướng được. Là nội nói vậy, là tôi chọc nội vậy chứ tôi biết thực ra nội muốn giữ mái tóc, giữ vuông vải vấn đầu mà ông sắm cho nội cũng là giữ mãi hình ảnh của ông tôi bên cạnh.

Nội ngồi tựa người vào cột hiên, mắt hấp háy vui nhìn những cành lá khẽ rung rinh trong khoảng vườn xanh mát trước nhà. Tay nội lần lần bổ quả cau bằng con dao nhỏ, dọc đôi lá trầu, thêm chút tôi vôi. Nội chậm rãi, tỉ mẩm têm dăm miếng trầu bỏ vào trong chiếc hộp nhỏ để ăn dần trong ngày.
Trời bắt đầu sáng dần. Những tia nắng thu dịu dàng đến độ tôi như cảm nhận được vị nắng tinh khôi. Sợi nắng chầm chậm trải ra mặt sân, đậu trên cành lá, sà cả vào bên hiên cửa nội ngồi. Chan hòa.

Tôi đến bên nội, ngồi xuống bậc hiên bên dưới. Nắng tinh nghịch sà vào lòng tôi. Tôi chợt thấy như mình bé lại, ngả đầu vào lòng nội. Nội đưa bàn tay nhăn nheo vuốt vuốt tóc tôi, vỗ về luôn những sợi nắng như sợ chúng dỗi hờn.

Nội nói với tôi hay nói với chính mình: Tháng Tám đến rồi! Tôi chợt thấy giọng nội rưng rưng, cánh mũi nội phập phồng. Lời nội nhẹ như gió thoảng, tôi nghe như tiếng vọng của bao năm tháng đã qua.

Sáng nay, tôi ngồi bên nội bình yên dưới hiên nhà! Trong tôi bỗng ngân lên giai điệu quen thuộc về một tháng Tám oai hùng – mốc son chói lòa trong trang sử của dân tộc. Tôi khẽ ngân nga lời bát hát “Mười chín tháng Tám” thuở nào của nhạc sĩ Xuân oanh:

“Mười chín tháng Tám khi quốc dân căm hờn kêu thét
Tiến lên cùng hô, mau diệt tan hết quân thù chung.
Mười chín tháng Tám, ánh sao tự do đem tới
Cờ bay nơi nơi, muôn ánh sao vàng
Máu pha tươi hồng trên lá cờ đi khắp chốn giang san”.

Chợt thấy nội cũng thì thầm hát cùng tôi những lời ca oai hùng, hào sảng ấy trong niềm xúc động miên man. Có lẽ, nội đang nhớ lại ngày xưa. Ngày nội mừng vui cùng nhân dân cả nước và bà con lối xóm chờ đón người thân của mình trở về từ chiến trận.

Tháng Tám, cả nước ngân vang bài ca chiến thắng. Năm đó, ông tôi từ khói lửa đạn bom trở về, nước mắt nội tuôn trào nóng hổi, mừng vui. Một phần thân thể của ông gửi lại nơi chiến trường trong những tháng ngày gian khổ chiến đấu gìn giữ đất quê hương, dù xót xa nhưng bà nội vẫn vui niềm vui đoàn tụ. Nội bảo rằng, chẳng thể nào diễn tả nổi cảm xúc ngày đó. Ai cũng như vỡ òa sung sướng, khóc – cười hể hả. Đâu đâu cũng rộn ràng những câu chuyện đánh đuổi giặc thù đầy oai hùng của quân và dân ta. Đâu đâu cũng rộn lên những dự định, những kế hoạch lao động dựng xây một đất nước ngày mai tươi đẹp.

Tháng Tám này khác tháng Tám xưa. Ông tôi đã đi về miền xa xôi cực lạc từ hơn chục năm trước, còn bà đã liêu xiêu bóng chiều, run rẩy bước chân. Nhưng tâm hồn bà an yên bởi đất nước xa rồi những đau thương khói lửa.

Nội ngước nhìn những tia nắng đầu tiên của ngày mới nhảy nhót trên sân, hai tay nội vung vẩy nhịp nhịp theo lời hát: “Mười chín tháng Tám chớ quên là ngày khởi nghĩa/ Hạnh phúc sáng tô non sông Việt Nam”, rồi chầm chậm nói: “Những tháng năm ấy, người người nhà nhà hừng hực ý chí đánh đuổi quân xâm lược, chỉ mong đến ngày chiến thắng, có màng chi đến sống chết đâu con”. Ngày tôi còn nhỏ, mỗi lần kể chuyện đánh Tây, ông tôi cũng nói y vậy. “Chỉ mong đến ngày chiến thắng, có màng chi sống chết đâu con”. Tôi nhìn nội nhẹ cười. Khuôn mặt nội, mái tóc nội, ánh nhìn của nội hằn rõ trùng trùng thời gian trôi. Bao tháng năm đã qua đi in dấu nơi khóe mắt già nua hiền hậu của nội.

Nội lần bước từng bậc tam cấp xuống sân, đôi tay nhẹ vung vẩy. Bóng nội đổ dài mênh mông trong nắng thu dịu dàng.