Một tản văn của Hồ Huy
Tôi đã đến Tây Nguyên, đã ở Tây Nguyên, đã đi Tây Nguyên đã cồn cào Serepôk, đã trăng non trăng già Easup nhưng mùa thu từ miệng núi lửa Chư Đăng Ya lại là nơi để những yêu thương trở về.
Những cơn mưa cuối hạ đang làm bật lên màu thu đỏ trầm trên Chư Đăng Ya, ngọn núi lửa từ bao đời hay từ muôn đời đã như một cô gái nồng nàn yêu, nồng nàn thương, nồng nàn giận dỗi để rồi lại nồng nàn đẹp trên những tàn tro nham thạch. Chư Đăng Ya mùa thu trong tôi luôn như một cô gái vừa lau đi những giọt nước mắt tình yêu.
Quyên từng nói với tôi: Chư Đăng Ya (tiếng đồng bào địa phương J’rai nghĩa là củ gừng dại) là một trong những ngọn núi lửa đã hoạt động dữ dội ở vùng Tây Nguyên cách đây hàng triệu năm. Ngọn núi nằm ẩn mình giữa bạt ngàn hoang sơ, thuộc địa phận xã Chư Đăng Ya, huyện Chư Păh và cách trung tâm thành phố Pleiku khoảng 30 km.
Quyên không thích mùa hoa dã quỳ như nhiều người từng yêu thích. Cô yêu mùa mưa trên Chư Đăng Ya với triệu triệu đốm lửa nhỏ dong riềng. Còn tôi, yêu cái lý lẽ của Quyên: vào mùa hoa dong riềng, núi lửa Chư Đăng Ya như một người đàn bà đã nguôi ngoai thù hận trong tình yêu mà thắp lên những ngọn lửa yêu thương sám hối.
Hình như chưa ai nghĩ rằng dòng nham thạch phun trào từ thẳm sâu lòng đất qua miệng núi lửa kia lại giống như lòng ghen tuông giận hờn tột độ của một cô gái, của một người đàn bà dành cho người yêu, người tình, người đàn ông của mình. Còn tôi, tôi nghĩ thế đấy và cảm thấy nó phù hợp lý lẽ vô cùng.
Mùa mưa ở Tây Nguyên đang vươn vai vạm vỡ, những cơn mưa tháng Bảy, tháng Tám làm bung ra những đọt lá xanh non hăng hăng ngai ngái, tưởng chừng như có thể cuộn cả thế giới này vào những vòm man mát cay cay dong riềng.
Như em, như ai, đôi vai nghiêng nghiêng gọi về mùa nước, như tôi như ai ban mai, ban trưa, ngước nhìn Chư Păh. Và là Chư Đăng Ya, kìa là Chư Đăng Ya những đốm lửa, những bụi lửa, những cánh đồng lửa đang rạo rực giữa màu xanh cao nguyên Giàng ơi!
Ơ kìa Giàng ơi bình minh đã lên rồi, ơ kìa Ia Chia, ơ kìa Ia Dêr, ơ kìa Ia Dơk, và này Ia Dom, ta phải lên đỉnh núi thôi, ta phải làm con ong con bướm thôi, ta phải làm đứa trẻ Jrai mà uống mà hút những bầu mật từ mỗi đóa hoa dong riềng.
Bazan đỏ dưới chân, cơn mưa trắng trên đầu, còn những vạt dong riềng cứ như thể bước ra từ huyền thoại. Những cánh dong riềng đã bắt đầu loe xoe những nụ nhỏ khi những cơn mưa rừng về xối xả, láng bóng những phiến lá xanh xanh, đôi khi phơn phớt tím. Mùa thu trên đỉnh Chư Đăng Ya như một cô gái đẹp chẳng màng đến vẻ kiêu kỳ, chỉ chực vội vàng, chỉ như cuống quýt thấm tháp những giọt mưa cuối mùa mà dằn vào lòng đất ủ ê say mê.
Tôi đứng trên đỉnh núi cao, ngước mắt nhìn những dòng mưa em về đâu xa xưa. Xa như câu nguyện, xa như lời trò chuyện, xa như muông thú tung chân chạy vào rừng sâu trời xa, mà muôn đóa hoa vẫn ngô nghê lời đất, lời từ nham thạch, lời từ những nguồn mạch xanh non dong riềng. Giàng ơi!
Tôi lại nhớ lời Quyên viết trong lá thư úa màu thời gian: Nếu Huy đến Tây Nguyên, Huy hãy đến vào mùa mưa, Huy sẽ gặp Quyên đứng bên dòng thác, bên dòng Serepôk muôn đời.
Tôi đã đến Tây Nguyên, đã ở Tây Nguyên, đã đi Tây Nguyên đã cồn cào Serepôk, đã trăng non trăng già Easup nhưng mùa thu từ miệng núi lửa Chư Đăng Ya lại là nơi để những yêu thương trở về.
Những bụi lửa của Chư Đăng Ya vẫn cháy lên mùa thu mỗi ngày, những đọt dong riềng Chư Đăng Ya vẫn xanh lên mùa thu mỗi ngày. Nham thạch không còn tuôn trào nữa, những bụi tro đã ngủ yên, những giận hờn đã ngủ yên, nhưng những người con gái đẹp chẳng ngủ yên bao giờ. Và những con mắt của Chư Đăng Ya đang khiến cho mùa thu dịu dàng thổn thức. Những con mắt của dong riềng như đã bao lần người đàn ông nhìn về phía người đàn bà đem lòng si mê…
Hoa dong riềng đó, loài hoa đã rủ nhau bật nhiều đốm lửa ở một nơi tưởng chừng thế giới đã bỏ quên. Giữa cánh đồng hoa thoai thoải đổ dốc, tôi vin vào đám hương hăng hăng, cay cay, nồng nồng, mà leo lên cao hơn trên kia. Màu thu nhuốm vào muôn trùng xứ sở, màu xanh thấm vào muôn vàn nhịp thở, màu hoa đỏ vào vũ điệu của bazan buôn làng ngỡ ngàng. Và tôi là gì ở xứ này?
Đứng bên cạnh lòng chảo của hoa, thứ hoa quê mùa, thứ hoa núi rừng, thứ hoa đánh thức tình yêu và sự bao dung, tôi chẳng là gì cả, tôi đã quên từ lâu tôi là ai. Hay như con hươu con nai nhuộm vàng bìa rừng, chúng cũng đâu biết là mùa thu đã ở lưng chừng?
Vậy đấy, tôi mỉm cười với ý nghĩ của mình. Núi lửa Chư Đăng Ya đã tắt, nó như một cô gái khi lòng yêu thái quá, đến mê cuồng, khi những vị kỷ dâng lên đã trở thành những dòng nham thạch tuôn trào. Nhưng muôn đời vẫn thế, sau những hờn giận của tình yêu thì những giọt nước mắt của yêu thương lại như những đóa hoa dong riềng bừng sáng núi đồi. Con sông này vẫn chảy, ngọn thác này vẫn chảy, mùa thu nào vẫn thẩy, những mê man bazan bật muôn sắc hoa dưới dấu chân tôi. Cô gái Chư Đăng Ya.