Khi còn thanh xuân tôi nghĩ bất cứ cô gái nào cũng luôn trẻ đẹp – gương mặt, hình hài và cả mái tóc dài óng ả cũng vậy – bởi tuổi trẻ chính là nhan sắc. Theo thời gian, mọi thứ dần vơi đi, nhưng sâu thẳm trong lòng, tôi tin, có những thứ mất đi trong cuộc đời sẽ được tái sinh trong một hình hài giá trị khác.
Bữa đi tập huấn chuyên môn, gặp lại bạn hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, A cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự. Chúng ta vẫn có thói quen nhìn vào mắt nhau để hiểu những điều vô ngôn, những cảm xúc và suy nghĩ đôi khi thực hơn cả lời nói. “P ạ, tóc P rụng nhiều lắm rồi đó!” – A chỉ thốt lên như vậy nhưng tôi đọc được sự ái ngại xen lẫn niềm lo âu và lòng xót xa thương cảm dâng lên trong ánh mắt của bạn mình.
Giữa cuộc đời bận bịu này, nhiều mối quan hệ chỉ hờ hững xã giao, việc có thể dành cho nhau sự quan tâm và nói với nhau những lời chân thành bình dị như: “sao nay ốm vậy, da xạm đi rồi kìa, mắt thâm quầng rồi đó, lo ăn uống đi… “ lại quý giá như ốc đảo trên sa mạc. Hình như đã lâu lắm rồi không ai nhắc tôi như vậy, dù ngày ngày tôi vẫn chứng kiến những sợi tóc trút sự sống trên tay mình. Những sợi tóc cứ lìa bỏ tôi dẫu chúng không sâu, không bạc, thậm chí có sợi vẫn còn suôn dài, đen nhánh…
Người ta thường không nhận ra giá trị của thứ mình đang có cho đến khi đánh mất nó hay khi ý thức được rằng nó đang dần xa khỏi tầm tay. Tôi đã quên bẵng những năm tháng thanh xuân cùng A thả tóc ngang lưng óng ả đi về trong khuôn viên trường ĐHSP, quên những chiều lang thang bên biển nghe sóng xô dào dạt mà lồng ngực bồi hồi nhịp đập tuổi hai mươi, quên làn tóc rối nghiêng nghiêng che giấu thẹn thùng trong buổi đầu hò hẹn… Cuộc sống cuốn tôi đi cùng ngàn vạn những lo toan hối hả, dung nhan sắc vóc không còn là mối quan tâm bận bịu hàng đầu của người đàn bà con mọn.
Năm tháng dần trôi, tôi không nhớ nổi lần đầu tiên mình cắt tóc ngắn là khi nào. Bao nhiêu dâu bể trong đời đi cùng những lần cắt, xù, duỗi, uốn và rơi rụng. Có khi không vì vẻ đẹp xấu mà vì những trận ốm, những lần sinh con, những ngày mệt mỏi kéo dài và stress vì công việc… Bao nhiêu sợi tóc đã rơi trong ngần ấy tháng năm, làm sao đếm nổi! Chỉ biết, mỗi bận quét nhà hay gội đầu đều vơ một nhúm tóc. Cái rơi rụng đều đều mà nghiệt ngã. Từng chút một. Từng chút một. Cho đến một ngày, rẽ đường ngôi, thấy trống trải như đường băng, dạt về bên nào cũng thấy lưa thưa, trắng một khoảng đầu.
Tôi đã buồn, đã bi quan và mệt mỏi xiết bao cho đến ngày đi thăm H trong bệnh viện. H nhỏ nhắn có mái tóc dày bồng bềnh như mây, lúc nào cô cũng buộc tóc cao chỏng như đuôi ngựa. Tóc H nhiều đến nỗi mùa hè cô phải búi lên để bớt nóng. Không có trâm cài, H thường dùng cây bút bi xuyên qua để giữ tóc. Đôi mắt lá răm bừng sáng sau cặp kính cận, chiếc cổ trắng ngần loà xoà đôi cọng tóc mai… Tôi suýt không nhận ra H vì gương mặt gầy úa xanh xao và mái đầu lởm chởm một lớp tóc non vừa mọc sau mấy lần hoá trị ung thư. Điều H lo lắng trong những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời là ai sẽ buộc tóc cho con gái nhỏ của cô mỗi ngày thức dậy? Ai sẽ chăm bẵm yêu thương nó suốt quãng đời còn lại? Những lo âu đó giày vò cô hơn cả những cơn đau kinh hoàng về thể xác. Rồi H cũng theo mây gió về trời, buông bỏ những đớn đau và hệ luỵ trần gian, để lại đứa con nhỏ ngây thơ cho người chồng trẻ. Ở miền mây trắng ấy, H sẽ lại buộc tóc đuôi ngựa, lại búi cao mỗi lần nóng nực, và những sợi tóc mai vẫn loà xoà quanh chiếc cổ trắng ngần. Tôi cứ mong và tin như vậy mỗi lần nghĩ đến H với nỗi đau thắt lòng…
Tôi nhớ đến bà tôi. Làn tóc dày xanh mướt luôn được bà vấn gọn trong dải khăn nhung nền nã. Mỗi lần anh em tôi đến chơi, bà ngồi bỏm bẻm nhai trầu, thỉnh thoảng đưa tay vuốt nước trầu quanh mép, cười giòn tan khi thấy chúng tôi nô đùa trong khoảng sân nhỏ, rồi vừa đưa tay chỉnh lại vành khăn trên đầu bà vừa mắng yêu: Cha bố chúng mày! Nô như giặc!
Tết vừa rồi về quê, chải tóc cho bà, mái tóc ấy nhẹ bẫng trên tay tôi, đuôi tóc vót lại thành một nhúm, chỉ còn loe ngoe vài sợi, héo khô và trắng như cước. Bà không còn biết soi gương chải tóc như năm nào, cũng không còn nhớ tôi, không nhận ra các con và các cháu nữa. Năm tháng đời người thoắt hoá hư vô trong cái nhìn ngơ ngác vô định của người…
A hẳn không biết tôi đã có những chiều ngồi nghe bài hát “Ru ta ngậm ngùi” của Trịnh, nghe nhớ tiếc xót xa trào dâng trong lòng vì thấm thía những mất mát không lời mà tóc đã mang đi. Đâu chỉ những tháng năm tuổi trẻ, còn là sự hao vơi của tình yêu, sự phai nhạt của niềm tin và khát vọng, sự xa lìa vĩnh viễn của tôi với tôi…
A hẳn cũng không biết, tôi đã cảm thấy dằn vặt xấu hổ biết bao khi nhận ra những buồn tiếc của mình quá ư vặt vãnh, nhỏ nhoi khi chứng kiến nỗi đau của H, khi nghĩ về bà với mái tóc bạc phơ và ánh nhìn vô định. Mỗi người đến và đi trong cuộc đời theo những cách khác nhau. Ngay bản thân sự sống đã không là vĩnh viễn thì sự đứt rời, lìa gãy của tóc, kể cả những mối quan hệ tưởng bền chặt dài lâu, chúng ta níu kéo được chăng? Không có gì là bất biến, chẳng có gì là mãi mãi trên đời. Chỉ riêng được sống, được cảm nhận ý nghĩa sự sống từng ngày đã là may mắn và hạnh phúc, chẳng phải như vậy ư?
Tôi thầm biết ơn A vì lời nhắc nhở chân thành, vì đời cần lắm những quan tâm chia sẻ yêu thương như A đã dành cho tôi. Theo thời gian thì mọi thứ sẽ dần vơi đi, nhưng sâu thẳm trong lòng, tôi tin, có những thứ mất đi trong cuộc đời sẽ được tái sinh trong một hình hài giá trị khác. Tôi đã làm quen với điều đó và đang cất lời ru dịu dàng mái tóc của mình…
