Trước kia, tôi vẫn thường nói với chồng, mối tình đầu tiên và duy nhất của tôi, rằng, tôi không thích Hà Nội. Nếu Hà Nội không có anh, thì không bao giờ tôi ở lại nơi đây…
Tôi “làm quen” với Hà Nội từ khi còn là học sinh tiểu học, được đi thăm lăng Bác, ngắm cầu Thăng Long, cây cầu dài, nhiều tầng bắc qua sông Hồng, cây cầu tự hào lúc bấy giờ. Rồi tôi gặp lại Hà Nội khi học cấp ba, lên trường Sư phạm chơi với chị gái. Hà Nội với tôi khi ấy là con đường Cầu Giấy hai làn xe chạy, chỗ đầu cầu “thắt cổ chai”, luôn tắc cứng.
Những dãy nhà mái ngói hai bên đường, cũ như một vần thơ, nóc nhà cong xuống dưới sức nặng của thời gian… Mái ngói loang lổ những rêu. Vừa đạp xe, vừa nghếch mắt nhìn những ô cửa lô xô hai bên đường, thấy đôi lúc, tắc đường cũng thi vị… Tôi quen Hà Nội hơn, khi tôi nhập học đại học. Ngồi trên xích lô từ ga Long Biên về trường, tôi mải mê ngắm cảnh hai bên đường, ghi từng chút, từng chút một những hình ảnh Hà Nội. Hà Nội là tháp nước Hàng Đậu với từng mảng vữa bong tróc, rêu mọc loang ra; dưới chân tháp là những gian hàng bán đồ điện đông vui, tấp nập.
Hà Nội là đường Quan Thánh, chỉ lớn hơn đường Tuy An ở thị xã tôi một chút. Tôi ngây ngất trước dãy ti gôn dịu dàng hồng, nhẹ nhàng trắng buông từng chùm đầu đường Hoàng Hoa Thám. Trong lòng tôi dâng lên một khao khát, một ngày nào đó, tôi sẽ cùng với người yêu tôi, đi dưới rặng cây ấy, với tay lên hái một chùm hoa… Hà Nội là Bách thảo xanh um, là đường Bưởi với hai dãy xà cừ cổ thụ mát mắt…
Những ngày sinh viên, tôi mon men tìm hiểu thêm về Hà Nội. Tôi lạc trong những con phố nhỏ chạy dọc chạy ngang, cắt nhau tài tình đến nỗi, đạp xe và ngắm phố một hồi, lát sau chột dạ: sao chỗ này giống chỗ vừa đi qua…Tôi ngồi bên bờ hồ Gươm, ngắm nhìn những du khách chân bước chậm rãi, tay cầm bản đồ; ngắm nhìn mặt nước hồ xanh đến nao lòng. Rồi một buổi bỡ ngỡ, gần đảo Ngọc, sen mở lá, nhú bông, tím hồng đung đưa… “Đừng biến Hồ Gươm thành cái ao làng”, một lời khẩn thiết thốt lên, đủ kết liễu một đời sen non nớt giữa lòng Hà Nội…
Tôi đi trên đường Kim Mã với những dãy nhà mái ngói kiểu xa xưa nép mình bên những gốc xà cừ vững chãi, lòng thầm mong mình biết nhiều hơn về Hà Nội. Tôi đạp xe trên đường Láng, giữa hai hàng, cũng xà cừ cổ thụ, mà lẩm nhẩm câu thơ “Tặng em trời mát như sông/ Trong veo chảy giữa hai dòng cây xanh” (Huy Cận), thấy cái dòng sông đó thật ngọt ngào… Tìm hiểu về Hà Nội, nhưng tôi vẫn thấy mình là người khách, là “dân ngụ cư” ở thủ đô. Không biết có phải vì tôi xác định, học xong rồi trở về với thị xã yên bình của tôi hay không, nhưng tôi thấy xa cách với Hà Nội quá chừng. Niềm yêu của mỗi người, quả thực rất khác nhau… Tôi không thấy yêu những gì vay mượn. Yêu, phải yêu cái gì thực sự thuộc về mình, thực sự gắn bó với mình…
Tôi nói, tôi không yêu được Hà Nội, vì càng ngày, Hà Nội càng ồn ào, xô bồ, và bụi bặm. Tôi chỉ thấy “phố cũ”, những ô cửa nhỏ bé, mái nhà nghiêng nghiêng, những con đường chật chội, những vỉa hè không đủ chỗ len chân…những địa danh nổi tiếng mà đầy hàng quán và rác rưởi…Tôi sống ở Hà Nội, hằng ngày đi qua những con đường đông đúc, chờ đèn đỏ đến nhão cả người, ngột cả thở, lấy đâu chỗ để mà yêu…
Ra khỏi khu phố cổ, những mạn xưa là vùng ven, giờ là những “đại công trường” đang xây dựng ngổn ngang, cát bay mù mịt… Cả một cánh đồng Mễ Trì xanh non cốm, giờ không còn một chân ruộng nào cho ngọn gió mùa lang thang, chỉ thấy đường và nhà, cái sau cao hơn cái trước, nhiều đèn màu cửa kính hơn…
Nhưng, một buổi sớm, khi mặt trời còn chưa thức giấc, tôi và cô bạn cùng nhau đi bộ quanh hồ Gươm. Bầu trời còn ngái ngủ, mặt nước còn mơ màng, những thoáng gió còn nguyên vẻ e ấp… Hàng cây ven hồ cũng chưa thức giấc, những đóa hoa còn ngậm sương đêm… Đảo Ngọc vẫn chìm trong hư ảo… Lòng tôi chợt vỡ òa, một điều rất khẽ, rất mỏng, mà rất da diết của Hà Nội vừa hiện lên trong tôi, khiến tôi vừa ngạc nhiên, vừa bỡ ngỡ, vừa sung sướng vô cùng. Lại một buổi sớm, ngang qua phố Hàng Khoai, qua góc đường Thụy Khuê, những gánh hoa sớm còn đẫm sương đêm vẽ ra nét đẹp dịu dàng của Hà Nội…
Một ngày cuối xuân, trong lớp mưa phùn dăng dăng, đi dọc con đường Hoàng Hoa Thám sang Phan Đình Phùng, chốc chốc tôi lại chạy xe chậm lại, ngẩn người ngắm sắc hoa sưa trắng muốt, tinh khôi…Có ai đó giống tôi không, vội vàng, cuống quýt ngắm nhìn cảnh thần tiên ấy…
Bởi lẽ, chỉ vài ngày thôi, lớp lá xanh non nõn nà như ngà như ngọc sẽ phủ kín cành, những đám mây hoa sẽ đáp xuống đường; kết thúc một vòng đời ngắn ngủi phô phang cái đẹp với mùa xuân… Sáng mùng Một Tết bước ra đường, một Hà Nội nhẹ nhàng và thân thiết chào đón tôi. Thì ra, trong cái ồn ào bụi bặm kia, Hà Nội vẫn dành cho tôi những nét đẹp kín đáo và sâu thẳm. Thì ra, tình yêu sét đánh có thể làm người ta choáng váng, rồi cũng qua nhanh; nhưng thứ tình yêu dần dần ngấm, thấm từ từ, lại là một chất men khiến người ta ngây ngất mãi trong lòng. Phải chăng, tôi đã phải lòng Hà Nội?
Rồi một ngày, nhìn đường sắt trên cao đang chậm chạp thành hình, những cột sắt như những ngón tay phù thủy chọc lên nền trời, tôi chợt thấy lòng mình xót xa. Những con đường cắt nát vụn không gian Hà Nội, như cái gai đâm vào mắt, như cái dằm đâm vào tim… Những ngày nhìn đâu cũng thấy chỉ số “báo động đỏ”, thậm chí “báo động tím” về mức độ ô nhiễm không khí mà tự dưng thấy ngực thắt lại đến tức thở, mắt cay xè… Lòng mênh mang một nỗi buồn. Hình như, đau vì một ai đó cũng là biểu hiện của tình yêu…
Ừ thì Hà Nội, đang ngày một lớn lên, phập phồng hơi thở đầy sức sống dưới tấm áo nhiều sắc màu, cũ bên cạnh mới, nên không thể giữ nguyên vẹn cái “ngày xưa”… Ừ thì Hà Nội, đang phát triển hơn với rất nhiều nhà cao tầng, khu vui chơi và mua sắm hiện đại… Nhưng…Hà Nội vẫn giữ cho mỗi người một nét lắng đọng để yêu, để một ngày nào đó, chợt nhận ra, mình đã phải lòng Hà Nội…
