Cội rễ của tôi bén sâu vào mảnh đất của một xóm chùa nhỏ, một thế giới gần như biệt lập, khiêm nhường nép mình giữa cánh đồng lúa mênh mông. Người ta muốn đến phải đi qua một con đường đất dài cong cong như một sợi chỉ mềm mại, nơi những hạt phù sa đỏ theo gió bám vào từng nhành cỏ, kẽ lá. “Ốc đảo” bình yên ấy có trái tim là ngôi chùa nhỏ xinh, ngày ngày nép mình dưới tán đa cổ thụ trầm mặc. Cây đa già như một chứng nhân của thời gian, lặng lẽ soi bóng xuống mặt hồ quanh năm xanh biếc, mặc cho bến nước dưới chân mình chẳng bao giờ ngớt tiếng cười đùa giòn tan của lũ trẻ. Và ở đó, thứ không khí trong lành nhất chính là tình làng nghĩa xóm, một thứ tình cảm mộc mạc, hồn hậu và ấm áp tựa như màu nắng nhuộm trên lớp phù sa đỏ mỗi sớm mai.

Tuổi thơ tôi là tiếng cười trong trò nhảy dây, là bàn tay lấm lem đất sét đỏ hồng bên bờ sông, là những buổi lang thang khắp cánh đồng. Là những trưa hè không ngủ ở chùa, nơi người lớn lim dim trong tiếng gió, còn trẻ con thì rủ rỉ những trò chơi bí mật. Xóm tôi là một gia đình. Một chiếc ti vi cho cả xóm quây quân. Một mái nhà mát cho cả xóm chung giấc ngủ đêm hè. Ở đó, cửa nhà đêm chẳng cần khóa, bởi tài sản lớn nhất chính là tình người. Tôi nhớ mãi sự xôn xao của cả xóm khi nghe tin nơi khác có trộm, một câu chuyện lạ lùng tựa cổ tích. Người ta không nghi kỵ nhau, chỉ cùng nhau bảo vệ sự bình yên chung. Và sự bình yên ấy đã ở lại, vẹn nguyên như dải đất phù sa chẳng bao giờ thôi màu mỡ, suốt những năm tháng tôi lớn lên.

Khi còn là một đứa trẻ, tôi không hề biết rằng thế giới của mình lại nhỏ bé đến vậy. Tôi chỉ thấy những ngôi nhà rất thấp, mà không hiểu rằng người dân quê tôi luôn giữ một niềm kính cẩn, không bao giờ xây nhà cao hơn mái chùa làng. Vẻ đẹp của sự khiêm nhường ấy, phải đợi đến khi tôi lớn khôn mới có thể cảm nhận hết được. Cuộc sống của chúng tôi ngày ấy được đong đầy bằng âm thanh. Đêm về là tiếng cười giòn tan của trò trốn tìm, khi ranh giới giữa nhà mình và nhà hàng xóm dường như không tồn tại. Lũ trẻ chúng tôi có “đặc quyền” khám xét từng nhà, luồn lách vào mọi ngóc ngách để tìm nơi ẩn náu.

Ban ngày thì không gian lại thuộc về tiếng hò reo bên bến nước, nơi con sông khi thì hiền hòa, lúc lại cuộn trào dâng sắc màu phù sa đỏ đến lưng chừng trời. Cây đa cổ thụ là chứng nhân cho mọi cuộc vui, dang rộng vòng tay cho lũ con trai leo trèo, nhảy ùm xuống nước để thân mình được gột rửa trong dòng sông mẹ, và hào phóng ban tặng cho lũ con gái những quả xanh chát xít mà sao ăn với muối ớt lại ngon đến thế. Cây đa ấy dường như có linh hồn, cũng giống như cái xóm nhỏ này vậy. Nó ấm áp, gần gũi và bao dung. Tuổi thơ tôi đã trôi đi trong sự hạnh phúc và đẹp đẽ như thế. Hóa ra, đó chính là lớp kính màu hồng mà cuộc đời đã ưu ái đeo lên đôi mắt tôi, để gieo vào tâm hồn tôi những hạt mầm đầu tiên của tình yêu và niềm tin hồn nhiên, được nuôi dưỡng bởi nguồn dưỡng chất quý giá của dải phù sa quê hương.

Năm tôi mười lăm tuổi, gia đình chuyển đi, nhưng bố thì không. Thân xác bố ở thị trấn, mà hồn vía thì ở lại xóm chùa. Ở lại với tiếng chuông, với gốc đa, với cái tình quê không bao giờ phai nhạt. Tình yêu ấy, nó đã kết tinh thành dòng phù sa nằm sẵn trong máu thịt bố rồi. Thế nên mỗi lần về, bước chân bố tự tìm về chùa trước, rồi mới sang từng nhà hàng xóm. Người ta quý bố, như tình người xưa cũ, như đất với đất, như làng với làng, như dòng sông chảy trong những dòng sông. Những dòng sông đắp bồi châu thổ.

Xa quê, nhưng bố không bao giờ để nhà mình mất đi nếp quê. Tết vẫn tự tay gói bánh chưng. Giao thừa, mẹ cúng xôi chè, còn bố và anh trai lại về xóm Chùa lễ Phật. Bố giữ gìn những điều ấy, như giữ lại kỷ vật quý giá nhất của đời mình, như một lời nhắc nhở lặng thầm rằng: dù đi đâu, chúng tôi vẫn là những đứa con được sinh ra từ mạch nguồn ấy. Thứ mạch nguồn mà sau này tôi mới nhận ra, thứ phù sa đã đỏ từ đời đời ông đời cha, thấm tháp nên hồn cốt con người. Và bố cũng chính là dòng chảy phù sa mà tôi luôn ngưỡng vọng.

Thời gian như dòng sông lặng lẽ, mang đi sức lực của bố bằng một căn bệnh hiểm nghèo. Thân thể bố hao mòn, nhưng trái tim thì chưa một ngày thôi đập cùng nhịp với xóm nhỏ, cùng nhịp với dòng phù sa bờ bãi ngoài kia. Trong những ngày cuối cùng, giữa bốn bức tường bệnh viện, bố chỉ có một ước nguyện: được trở về làng dự lễ hội Chùa.

Ngày hôm ấy, bố ngồi trên xe lăn, hơi thở nặng nhọc nén lại trong lồng ngực. Nhưng đôi mắt mờ đục khi nhìn về phía cổng chùa và dòng sông lấp loáng lại ánh lên nỗi niềm tha thiết. Tôi biết, đó không phải là một chuyến về thăm, đó là một lời tiễn biệt không lời mà bố dành cho mảnh đất đã bồi đắp nên đời mình.

Chẳng bao lâu sau, trong một đêm mùa hạ dịu dàng, bố trở về bụi cát, bố hòa mình vào dòng phù sa đỏ rưng rưng lưng trời. Bố ra đi nhẹ bẫng, thanh thản trong vòng tay của những người thương yêu nhất. Giữa những tiếng nấc nghẹn ngào, tôi ngỡ như thấy một nụ cười thoan thỏa trên môi bố, an nhiên như một hạt phù sa bồi thêm đầy đất mẹ.

Hôm ấy, gió đồng gửi theo hương lúa tiễn đưa, mặt đất gửi theo hơi ấm tiễn đưa, còn phù sa đỏ khúc xạ lên bầu trời những trái tim tiễn đưa. Lời kinh tụng, tiếng nhạc thiền, những vòng hoa cúi đầu tiễn biệt. Đứng dưới tán đa cổ thụ xòa ra trầm mặc, đứng dưới vòm mái chùa vươn ra trầm mặc, tôi lặng đi nhìn phía linh thiêng. Phía ấy là bố.

Bố chưa bao giờ thực sự rời xa xóm nhỏ này. Bởi bố chính là hiện thân của dải phù sa đỏ kia – âm thầm, bền bỉ và giàu lòng hy sinh. Bố đã truyền lại cho anh em chúng tôi dòng máu ấy, hồn cốt ấy, để chúng tôi tái sinh chảy trôi bền bỉ. Như dòng sông này, như con đường này, như cây đa và mái chùa đã trầm mặc từ bao đời này.

Chiều nay, đã có bao buổi chiều dưới ánh hoàng hôn đỏ nhuộm dòng sông, tôi bước chân trần trên triền đê. Mùi lúa thơm bay lên, cánh diều gió bay lên, còn hơi ấm của đất Mẹ cứ như muốn nâng đôi bàn chân tôi lên trên những luồng sinh khí. Những luồng sinh khí làm tôi cảm nhận được yêu thương đang bám rễ, đâm chồi. Tôi mang theo mình di sản của bố, mang theo niềm tự hào của một người con được nuôi dưỡng từ dòng phù sa đỏ thiêng liêng. Và tôi biết, giữa mênh mang sông nước quê mình, bố đang mỉm cười. Như một nụ cười phù sa…

Tôi tin rằng sự hiện hữu của mình, của vạn vật, đều là một phương tiện để tình yêu của vũ trụ được biểu đạt. Như đám mây kia, dù bay lơ lửng giữa trời hay một ngày trĩu nặng hóa thành mưa, cũng chỉ là một cuộc chuyển hóa an nhiên.

          Vì thế, tôi chọn làm người đứng bên lề cuộc sống, lặng lẽ quan sát dòng người hối hả ngược xuôi. Tôi không muốn tranh giành một vị trí quan trọng, không muốn chen vào guồng quay danh lợi. Tôi thích ở một mình, trong không gian chỉ có tiếng gió xôn xao, tiếng lá rì rào và nhịp đập của chính trái tim mình. Tôi thích ngắm nhìn xã hội từ xa như xem một cuốn phim sống động, nơi con người mải mê đi tìm cái gọi là “thành công” – một định nghĩa mơ hồ mà mỗi người lại vẽ ra một khác.

          Dù lòng không muốn, nhưng trách nhiệm vẫn cuốn tôi vào dòng chảy chung. Tôi vẫn đi làm, vẫn họp, vẫn cười nói trong những mối quan hệ xã giao. Nhưng sâu thẳm bên trong, tôi biết mình chỉ là cơn gió lướt qua, là chiếc lá sen trôi giữa dòng mà chẳng hề thấm nước. Tôi chạm vào cuộc đời, nhưng không để nó ghì níu tâm hồn.

Tôi đã từng mải miết đi tìm bình yên. Tôi đi qua nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người, va chạm với đủ đầy hỉ nộ ái ố. Mỗi va chạm lại tạo ra một thanh âm, khi bổng khi trầm trong tâm hồn. Để rồi tôi nhận ra, bình yên chưa bao giờ ở cuối một con đường, không nằm ở một nơi chốn hay một con người nào cả. Bình yên vốn đã ở sẵn bên trong, nơi ánh nhìn của ta trở nên thuần khiết, tôn trọng mọi trạng thái của vạn vật mà chẳng so đo, phán xét. Bình yên là khi tâm hồn mềm mại, để tình yêu được tự do trở về với bản chất nguyên sơ của nó.

          Người ta sợ cô đơn, nhưng lại thường nhầm lẫn nó với khoảnh khắc một mình. “Cô đơn” mang theo sự mong đợi, còn “một mình” là một sự độc lập trọn vẹn. Được ở một mình là món quà tuyệt vời nhất, bởi khi đó, ta thật sự lắng nghe và cảm nhận được thế giới nội tâm rực rỡ của chính mình. Những cảm xúc hỉ, nộ, ái, ố cứ thế trỗi lên rồi lại lặn xuống. Chỉ cần quan sát thôi, không níu kéo, không xua đuổi, chúng sẽ tự sinh tự diệt, như mây tụ rồi lại tan.

Trước kia, tôi ngỡ bình yên là khi cuộc sống thôi sóng gió. Giờ tôi hiểu, bình yên thật sự là khi đứng giữa muôn trùng bão tố, lòng mình vẫn tĩnh tại.

          Cuộc đời vẫn như dòng sông, miệt mài trôi. Còn tôi cứ lững thững bước, thong thả như áng mây phiêu du, chẳng biết mình sẽ dừng ở đâu, chẳng hay khi nào sẽ hóa kiếp thành mưa. Tôi thôi không tìm kiếm nữa, bởi tôi biết bình yên luôn ở đây – trong từng nhịp thở, trong ánh hoàng hôn lặng lẽ bên khung cửa, và cả trong những cơn giông tố mịt mùng.

Dòng đời cứ dập dềnh, còn tôi là một kẻ du hành không vội vã. Tôi mang trong mình nhịp thở bình yên, mở rộng trái tim để tình yêu tự do lan tỏa. Tình yêu thấm vào từng tế bào, tan vào đất trời, hòa vào vạn vật. Tôi không làm gì cả, chỉ để cho tình yêu dẫn lối, cứ thế… lững thững… giữa mênh mông đời.