Tôi vẫn thoáng bần thần, xa xăm nhớ những giọt mồ hôi thấm vào biển, những tháng ngày tuổi thơ tôi bên biển khi tháng ba, ngày tám ru mưa bay thầm thĩ vào lòng. Biển quê tôi đẹp lắm, hồn hậu, bao dung, ôm ấp, chảy tràn nhớ, chảy tràn thương mỗi khi vỗ về tôi, thao thức tôi.
Tháng ba, cho đến bây giờ vẫn chưa khi nào ngớt chút se lạnh, chút âm u, chút miên man cỏ cây, hoa lá. Tháng ba, đủ ẩm ướt cho cây cối sinh sôi, đủ dầm dề cho lòng người tĩnh lại. Tôi thương những cánh hoa rơi rụng, rét mướt trong mưa. Tôi thương bước chân mẹ bấm vào lòng đất mỗi mùa đi biển. Biển cho mẹ quãng đời gắn bó nông sâu, biển cho tôi những ngày đằng đẵng, mong ngóng, dõi theo những lam lũ, nhọc nhằn của mẹ.
Mẹ đi biển, gắn bó cả đời với biển vì kiếm kế, sinh nhai. Vì củ sắn, củ khoai nhọc nhằn nuôi đàn con thơ qua tháng ba, ngày tám. Một năm hai vụ lúa, nhà đông miệng ăn nên những lúc nông nhàn mẹ chỉ biết đến biển, nơi lồng lộng gió, lồng lộng mưa, lồng lộng bãi bờ. Mẹ đi theo con nước thủy triều, lúc đi từ tinh mơ, gà gáy, khi đi từ buổi trưa và tối muộn mới trở về nhà.
Đứa trẻ tôi bao buổi sớm lần tìm hơi mẹ mà bâng khuâng, ngơ ngác. Có lúc tôi sợ sệt hỏi mẹ: mẹ ơi, mẹ đi như thế nếu con nước thủy triều lên mẹ không kịp chạy thì làm thế nào? Mẹ chỉ xoa đầu tôi cười rồi nói, mẹ đi theo con trăng, các cụ từ xưa đến giờ cũng vậy, không phải lo đâu con ạ! Cứ thế, tôi dần quen khi không có mẹ ở bên, cứ thế tôi dần quen với mưa phùn, gió bấc.
Biển quê tôi rất nhiều cá. Mẹ thường đeo bên mình chiếc giỏ to để đi sắn (đào, bới) những con cá Lác, cá Rậu, cá Mối… những con cá bằng ngón tay, ngón chân da trơn làm lỗ chi chít trên mặt biển. Mỗi khi thủy triều rút, chúng nhảy lao xao trên mặt sền sệt của lớp đất phù sa pha cát đã lì. Lỗ chúng nhỏ li ti như tổ ong lớn đan xen trong lòng đất.
Để bắt được chúng cũng không hề dễ, phải là người có kinh nghiệm mới nhận ra lỗ nào có cá, lỗ nào không. Thế mà mẹ tôi hôm nào cũng bắt đầy giỏ cá. Đôi tay đã chai mười đầu ngón, đôi chân cát đất nhét đầy móng, khoét thật sâu. Những ngày sâm sẩm tối mẹ về đến chợ mau chóng ngồi bán cá, đổi lấy ngô khoai mang về.
Tôi nhớ những hôm tiếng gà gáy vừa dứt, mẹ đã nhen lửa bếp nấu vội nồi cám lợn và nồi cơm nhỏ. Cơm vừa chín mẹ đùm màn nắm chặt như những quả trứng vịt, rồi gói gém mang theo. Mẹ đi cùng mấy người phụ nữ trong làng. Quãng đường từ nhà ra biển xa đến năm bẩy cây số. Họ vui vẻ chuyện trò, đi bộ xa như thế nhưng chưa bao giờ biết mệt, chưa bao giờ ngơi nghỉ một ngày.
Có lẽ, biển với mẹ là bạn, biển với mẹ là niềm vui. Tôi biết, hôm nào bắt được nhiều, ánh mắt mẹ vui lắm, ngóng mẹ về chợ tôi nhận được những túi ngô bỏng, chiếc kẹo dồi, kẹo gừng thơm nức.
Tháng ba, không chỉ thiếu ăn, mà còn thiếu củi, thiếu rơm đun. Tôi vẫn mang những chiếc bao đi lượm từng nhánh củi tre khô, đi quét từng vạt lá bạch đàn trên đường làng về đổ đầy góc bếp. Vậy mà vẫn thiếu. Mỗi buổi đi bãi, mẹ lại kiếm những cành bần, cành chang… thật to bó lại gánh về dựng xối nhà để đun nấu dần. Có vẻ như sự dẻo dai, sự tần tảo của mẹ là vô hạn. Mẹ không bao giờ kêu than, mẹ cứ thế lặng lẽ đi sớm về khuya nuôi đàn con khôn lớn. Liệu có phải lòng biển rộng, biển bao dung đã ăn mòn vào suy nghĩ của mẹ?
Lớn lên chút nữa, tôi ý thức được sự vất vả của mẹ. Cứ sau mỗi buổi học tôi lại đạp xe đi đón mẹ. Quãng đường quả là xa. Đường gồ ghề, lầy lội những ngày mưa phùn, con đê dài, sâu hun hút. Hôm nào trước khi đi tôi cũng phải hỏi hôm nay mẹ bắt cá ở đoạn nào để con đón. Có hôm, đi sớm tôi tha thẩn trên đê đứng cả tiếng đồng hồ chờ mẹ.
Nhìn đàn bò gặm cỏ, nhìn đàn chim dáo dác bay về bỗng có những cảm giác trống rỗng khó tả. Biển không có bờ, muôn đời là vậy, biển bao la đến khôn cùng, tôi chẳng thể nhìn thấy một bóng người. Tôi chạy xuống những gò cát dài nối ven đê. Gò cát rộng quá.
Sau bao nhiêu năm những tinh túy của biển dồn về đây. Cát phẳng lặng, nhẹ tênh khi gió thổi. Cát êm ả, mịn màng như đã thấm đượm những lẽ đời vốn có tự nhiên. Tôi nhún mình trên cát, cát lún dưới chân như thầm nhắc, dù cuộc sống sụt lún, chao đảo sau cùng vẫn trở lại êm đềm.
Kia rồi, những bóng người nhỏ xíu như những đốm mưa đang lớn dần. Giữa mênh mông họ có khác gì hạt cát. Bé lắm, bé vô cùng. Tôi nhìn theo không chớp mắt. Mẹ vẫn không thể lẫn, vẫn chiếc áo mưa nửa kín nửa hở gió vỗ kêu phành phạch, vẫn chiếc nón mê cụp xuống với đôi quai buộc chặt. Nhìn thấy mẹ, tôi mừng lắm, bao nôn nao, thấp thỏm trở lại yên bình.
Tôi đèo mẹ về trên quãng đường trơn. Mưa dường như còn dai dẳng bám theo mẹ. Mẹ ngồi vắt chéo, đôi chân ngón quặp vào nhau. Hình như chúng ngại nghỉ ngơi, chúng đã quen bấm sâu vào bùn đất. Chiếc xe rung rung, kèn kẹt kêu. Tôi lãng đãng ngắm cỏ cây ven đường uống mưa. Tinh khôi thật đấy! Lòng tôi ấm áp. Hai mẹ con im lặng. Tôi biết, khung cảnh cứ như này, lòng người không tĩnh lặng sao được. Ven đường hoa xoan tím rụng vương bùn đất, nhão nhoẹt, cồn cào.
Có lẽ, thật khó để đếm hết những giọt mồ hôi đã rơi tràn muối biển. Mồ hôi là vô hình nhưng mồ hôi vẫn đậu trên gò má, trên cánh tay gầy. Màu rám nắng, vị phù sa lúc nào cũng đâu đây bên tôi. Tôi vùi đầu trong mùi vị ấy, thoang thoảng nhớ, thoang thoảng thương mỗi độ tháng ba về.
Hình ảnh: Tô Mạnh
