Hoa dành dành

Hoa dành có hai loại cánh đơn và cánh kép. Cánh đơn chỉ có một, cánh kép là hai cánh xếp chồng lên nhau. Hoa cũng có hai màu, màu trắng và màu vàng nhạt, thường nở vào cuối xuân đầu hè từ tháng 3 cho đến tháng 5. Hoa có cái tên hiền như củ khoai hạt lúa quê nhà, nhưng lại có vẻ đẹp tinh tế và hương thơm quý phái. Dành dành không chỉ là một bông hoa đẹp, mà nó còn mang trong mình nhiều ý nghĩa đặc biệt. Hoa dành thường được xem là biểu tượng của tình yêu trong trắng và tình bạn chân thành.

Trong muôn loài hoa quê, hoa dành dành là một trong những loại hoa thơm nhất. Những đêm trăng tháng 5 đầu hạ, hoa nở trắng cả hai bên bờ giếng làng, lũ trẻ con chúng tôi tụ bạ ở sân kho chơi trò quân xanh quân đỏ, hái hoa dành làm vòng đeo tay đeo cổ. Có đứa còn lấy dây chuối xỏ vào hoa đeo lên tai. Áo cởi trùm lên đầu, trông cứ như lũ trẻ của một tộc người nào đấy. Nhưng mà thơm, mùi mồ hôi quện với mùi hoa thành một thứ mùi rất đặc biệt. Đó là mùi quê. Lũ trẻ lớn thêm đến tuổi dậy thì, hoa dành cũng vì thế mà thơm hơn dễ thương hơn. Hoa được kết thành vòng cô dâu đội lên đầu ngày em mười sáu. Hoa trắng thơm ngần giấc mơ thiếu nữ…

Nếu bạn hỏi tôi hoa dành thơm nhất vào thời điểm nào trong ngày. Vậy thì bạn hãy dậy sớm nhé, khi mặt trời thức dậy là lúc hoa dành nở và thơm cho đến lửng chiều.

Có lần tôi đọc sách phong thủy viết cây dành dành có ý nghĩa là đem đến nhiều điều may mắn tốt đẹp. Cây dành hoa trắng hoa vàng phù hợp với những người mệnh thổ, kim và thủy. Ở quê tôi chả cần biết phong thủy là gì, nhưng nhà nào cũng có một bụi dành dành trồng ở góc vườn, trái nhà hay cạnh bờ ao, đôi khi chẳng cần trồng mà do hoa phát tán tự mọc lên.

Mẹ tôi trồng một cây ở ngay chính giữa cửa nhà, mùa nào cũng ra hoa và rất nhiều quả. Cây bắt đầu cho ra quả từ khoảng tháng 6 đến tháng 10. Quả dành dành có hình bầu dục với nhiều góc cạnh, bên trong có khía từng ngăn. Khi chín quả có màu vàng cam bên trong nhiều hạt nhỏ. Cuối Thu dành dành chín cũng là mùa cưới. Trong mâm cỗ cưới, dĩa xôi dành vàng tươi nổi bật trông thật đẹp mắt.

Mùa quả chín nhiều mẹ bảo tôi hái đem phơi khô để vào hộp dùng dần. Xôi dành dành mang hương vị đặc biệt bởi sự kết hợp hoàn hảo giữa mùi thơm dẻo của nếp, vị ngọt của nước cốt dừa. Khi xôi sắp chín tôi thường cho thêm một thìa mỡ gà làm cho hạt xôi bóng và căng mọng. Màu sắc của xôi phụ thuộc vào số lượng dành dành sử dụng. Nhiều quá xôi sẽ có màu vàng đậm, ít quá xôi có màu vàng nhạt, không đẹp. Thường thì 1kg gạo chỉ nên dùng 1 quả dành xôi sẽ vàng tươi hấp dẫn.

Cũng vì vẻ đẹp thanh khiết của hoa dành dành mà cây thường được trồng ở một số nơi trang nghiêm thoát tục như đình chùa. Chùa làng tôi mỗi năm mở hội một lần vào tháng ba. Trong mâm cỗ chay thì điểm nhấn đẹp nhất vẫn là đĩa xôi dành. Những người con xa quê về dự lễ hội say mê tạo dáng bên những bụi hoa dành. Còn tôi ngồi nhớ mình từng viết về một giấc mơ hoa cỏ:

“Thương thầm từ thuở hoa mua
hoa dành dành kép còn chưa kịp vàng
trăng sao lạc giữa mây ngàn
nụ hôn cỏ dại đăng đàn tìm nhau…”

Cây dành dành thân thương với người quê, thân lá và rễ cây chú tôi thường phơi khô để kết hợp với một số vị khác chữa các bệnh về thận. Bây giờ khoa học tiên tiến còn dùng hương hoa dành để chiết xuất ra các loại nước hoa có hương thơm sang trọng và quý phái.

Cây dành dành ở quê giờ đã vắng đi nhiều, duy chỉ có cây bên cống Ngòi là còn nay lên tuổi cụ. Hoa dành vẫn thơm, xôi dành vẫn dẻo. Nhưng giấc mơ dẫu có đăng đàn thì mãi chỉ là mơ. Để mỗi khi về làng, tôi lại thấy lòng dịu lại, nao nao nhớ mùa hoa thương nhớ năm nào:

” Trăng còn thổn thức sang canh
cho em tìm nụ dành dành trổ đêm”?