Tác giả Mộc Nhiên
K hông phải loài rau muống cạn xanh mướt trên khoảng đất tơi mềm mà chính là những ngọn rau muống tía được hái từ ao về khi nấu lên thảng vị chát nhưng dần dà ngọt hậu. Thật lạ khi loài rau trú ngụ sinh sôi nơi “nước lã ao bèo” lại đằm thắm và mặn mòi trong kí ức tôi như thế.
Ao nhà tôi nằm khiêm nhường phía bờ rào gần cổng, nơi có đám cỏ tranh rậm rạp và cây dâm bụt hiền hoà mọc xen kẽ. Ban đầu chỉ là đoạn dây muống già gầy guộc với mấy mầm nhỏ mà bố xin của người cùng làng đem về thả xuống vậy mà thấm thoắt chúng đã lan tới quá nửa mặt ao và trở thành món rau thân thuộc trong bữa cơm nhà tôi. Lời mẹ dặn anh tôi trước lúc đi làm ngày ấy: “Hai anh em trông nhà cẩn thận. Nếu thấy muộn mà bố mẹ chưa về, con chất bếp nấu cơm và hái nắm rau muống ao luộc trước nhé!”. Tôi thường ngồi trên bờ ngoe nguẩy bím tóc rối mà tha thẩn hát rồi nhìn anh trai hái tới khi xong là tung tăng bê lưng rổ rau muống theo sau anh về nấu cơm chờ bố mẹ.
Những ngọn rau muống ao được mệnh danh là “ngọn chìa vôi” đặc biệt non như bún, nhọn hoắt bám là là mặt nước mà vươn dài tới độ lá chưa kịp bung xoè. Chúng giống như những đứa trẻ con kháu khỉnh bụ bẫm, tập lẫy, tập bò, nhoài mình lên phía trước mỗi ngày, mỗi mùa để khám phá mọi điều hay đẹp trong nhân gian. Và bè rau muống cũng từ ấy mà thêm chắc thêm dày, thêm rộng, xanh miên man.
Rau muống ao thường khoác lên mình chiếc áo màu xanh lá, màu nâu xám, màu đỏ tía, dù chẳng nổi biệt nhưng bền bỉ như một phần dáng vóc trường tồn của làng quê là màu đất trầm, màu nước biếc, màu khuôn mặt chú gà trống gáy vang trời…Những chiếc lá to như hình mũi tên bản rộng thật mạnh mẽ lấp loáng dưới ánh mặt trời, hay như hình trái tim dài mềm mại khi chiều về sâu thẳm cùng hứng đựng những linh khí của nắng, của mưa, của gió… của trời để truyền cho rễ cây nguồn oxy thở. Các chùm rễ to nhỏ mọc ra từ các đốt thân thả mình bung biêng dưới làn nước mát hít hà bao dưỡng chất nuôi nấng cho cây…như đôi chân trần an nhiên và bản lĩnh những bước đi mang ý nghĩa từ dấu ấn giữa dòng đời dù trong, dù đục.
Rễ rau muống cũng có điểm giống rễ bèo, chúng thu hút bám dính các vi sinh vật rồi phân hủy, sàng lọc các chất hữu cơ trong nước, giảm độ trôi nổi tự do của bụi nước giúp nước ao được thoáng đãng và thanh sạch. Tôi đã nhận ra thứ tình cảm như tình thân máu mủ khăng khít từ tự nhiên khi thấy bè rau muống êm đềm xanh tươi bên nguồn nước ao bình dị. Và nguồn nước ao ấy cứ trong xanh khắp bốn bờ, trong tới độ có thể nhìn thấy sự êm ả của mây trời, cử động của cây lá, sắc ấm vàng từ nắng và cơn gió ngọt theo chân đàn gọng vó nô đùa. Làn nước ao se sẽ vui cười, dưới đáy sâu như còn chứa chan niềm hạnh phúc.
Rau muống chung sống yên bình với các loài khác nữa trong ao. Bụi cỏ tranh với bề ngoài sắc lẹm để tự vệ chứ chẳng đụng tới ai bao giờ. Cây dâm bụt đỏ hoa nghiêng mình soi bóng. Mấy khóm nhọ nồi vẫn được mẹ hái về đắp hạ sốt hễ ai trong nhà bị ốm đau. Con chão chuộc làm tổ bọt trắng trên cây dâm bụt, chúng kêu to nhưng ít, chẳng đủ làm phiền tới ai. Loài ếch nhái lặng lẽ tới độ thỉnh thoảng mới nghe thấy tiếng nhảy bõm xuống mặt nước. Đàn cá ẩn mình trong bè muống, rồi rủ nhau bơi ra những khoảng nước trống, ngoi lên quẫy khẽ và bơi lượn thong dong. Những cụm trứng ốc bươu vàng màu hồng rực bám chắc trên ngọn cỏ ven bờ, bám đỏ mấy nhành rau muống, những con ốc vặn cũng bám đầy vào rễ vào thân, vào lá. Những con chuồn chuồn cũng đậu từng hồi lâu vừa nghỉ ngơi vừa soi mình xuống chiếc gương ao mà ngắm nghía yêu đời và thêm niềm hân hoan sải cánh. Đến cả vầng trăng đêm cũng sà xuống vắt vẻo nằm dài trên bè rau muống rồi lấp lánh ánh vàng quanh ao.
Vậy mà người ta cứ bảo “nhạt như nước lã ao bèo”. Có lẽ chỉ những con vật và cây cối ăn đời ở kiếp với ao mới cảm nhận được tận cùng mùi vị nồng ấm, ngọt ngào thân thương của làn nước mặn mòi tình nghĩa ấy. Ao nhà tôi ôm trọn bè rau muống vào lòng, như người cha người mẹ vỗ về nâng niu từng miếng ăn giấc ngủ, từng bước chân đi, từng điểm chân dừng của con cái. Và bên nguồn nước bình yên ấy, những dây muống chẳng chịt đan bện vào nhau, ngọn rau muống cứ tua tủa nô nức sinh sôi như tuổi thơ anh em tôi nên người từ làng quê mộc mạc nhỏ bé.
Anh em tôi yêu những sợi rau muống bình dị ấy như yêu chính quê hương và bố mẹ của mình. Trùng hợp có lần bác tôi gửi quà từ miền Nam ra cho tôi một chiếc áo in toàn hình hoa rau muống có màu tím nhẹ xen trắng khẽ, cứ giặt khô lại mặc mỗi ngày. Anh trai tôi bảo những bông hoa trên chiếc áo ấy giống hệt hoa rau muống trong ao nhà. Thân thương, nhẹ nhàng và đáng yêu quá đỗi. Anh hái cho tôi rất nhiều hoa khi mùa hoa muống nở để tôi ngắm nghía hoa, cười nói theo hoa, ngoan như hoa mỗi lần hai anh em chơi quanh nhà. Cũng có lần tôi mải đuổi theo con cào cào nhỏ mà trượt chân ngã nhào xuống ao, bè rau muống êm mềm đã đỡ lấy tôi khỏi bị chìm sâu xuống nước. Đó là lần anh tôi lom khom mải hái không xuể những ngọn muống xanh rờn sau trận mưa hôm trước, bờ ao trơn trượt và nước dâng to.
Và mùi rau muống lại nghi ngút bốc hơi mỗi lần mẹ xào tỏi thơm lừng gian bếp, mỗi lần anh trai tôi luộc và lấy nước chan võng cả bát cơm trắng hôi hổi ngọt thanh. Bát tương thơm lừng cạnh bên, và đôi khi là bát thịt kho hoặc đĩa cá rán…Rau thảng vị chát nhưng đậm đà tới ngọt hậu. Bữa cơm quê đạm bạc ấm cúng từ kí ức vẫn luôn là nỗi thèm khát tìm về của hiện tại ăm ắp nhớ nhung bởi đó là khoảnh khắc cả nhà bên nhau thiêng liêng đầm ấm.
Ao xưa nhà tôi đã phải lấp đi khi đường làng mở rộng. Dẫu vậy, mỗi lần tôi trở về lại bồi hồi nhìn ra phía ấy mà nhớ bè rau muống đỏ tía cùng tuổi thơ êm đềm. Bố mẹ ra đón tôi, hai khuôn mặt hiền từ như mặt nước ao trong xanh ngày ấy, vài nếp nhăn điểm khẽ trên hai vầng trán như thể sóng nước lăn tăn mà bình yên thuở nào. Anh trai tôi đang bồng bế cháu nhỏ trên tay mà vẫn chạy ra cầm hành lý cho cô em gái. Tôi ngỡ mình như ngọn rau muống đỏ hạnh phúc năm nào…êm đềm, mộc mạc bên nghĩa tình ao xưa.