T

háng giêng đến rất nhanh mà qua đi rất chậm. Người làng tôi thường có câu cửa miệng “Tháng Giêng ăn nghiêng bồ lúa” như thế cũng đủ biết tháng giêng nó dài rộng đến mức nào rồi.

     Trong thơ ca, tháng giêng tuyệt đẹp. Tháng giêng với ngạt ngào hương bưởi, hoa lá khoe sắc khoe hương, én chao liệng trên cánh đồng lúa xanh rờn. Tháng giêng với tiếng trống chèo say nghiêng ngã đình làng với những lời hẹn hò tình tứ. Tháng giêng mưa bụi bay, hoa xoan vương lên mái đầu người thương với những ánh mắt trìu mến lãng mạn làm cho người ta nôn nao với những đêm trường khó ngủ…

Tôi lớn lên khi cảnh nhà sa sút, cả làng sa sút nghèo xác nghèo xơ. Tháng giêng đói quay quắt, đói mòn đói mỏi. Cả làng đều đói, cả làng đều trông chờ vào khoảng vườn trồng cây khoai dong riềng để cầm cự qua tháng giêng dài đằng đẳng. Cây khoai dong riềng dễ trồng, dễ sống, trồng ở đâu cũng mọc lên xanh tốt, trồng ở đâu cũng cho nhiều củ và củ to cả. Làng tôi vốn là làng cổ nghe nói đã xuất hiện từ xa xưa. Làng ở vào chỗ trũng thấp gần bãi bồi của một con suối nhỏ. Đất trong làng nhiễm mặn lâu đời nên trồng các loại cây khác đều không thích hợp chỉ có cây khoai dong riềng là xanh tốt bời bời mà thôi. Khi thu hoạch xong những củ non không ăn được bỏ lại từng khóm nhỏ vương vãi khắp vườn. Bước sang tháng hai củ non bắt đầu nẩy mầm. Một sức sống được hồi sinh trong những mẩu củ con con mà trước đây tưởng chừng như là đã chết dưới cái rét và hanh giá của mùa đông. Mẹ tôi lấy mẫu cây đã nẩy mầm đó làm cây giống đó để trồng cho vụ tiếp theo. Mảnh vườn được mưa xuân làm cho ẩm ướt, cây cỏ tây cây rau chân vịt, rau cúc dại đã mọc xanh um. Mẹ tôi và người làng không cần cuốc đất, chỉ đào hố rồi vùi củ giống đã lên mầm sẵn và lấp đất lại. Trồng cây khoai dong riềng không tốn củ giống, không tốn phân và rất đỡ công lao động cực nhọc.

Chỉ sau vài ngày cây dong riềng mọc lên khỏe mạnh. Những cái lá to như cái lá dong gói bánh tết màu phớt tía xòe ra che kín khoảng đất dưới gốc cây. Đám cỏ dại bị rễ cây dong riềng lấn át dần dần mất đi sự sống, chỉ có cây cỏ gấu lì lợm còn tồn tại nhưng cũng ốm yếu tong teo.

     Cha mẹ tôi bận việc chẳng mấy ai quan tâm đến đám mảnh vườn trồng cây khoai dong riềng cả, chỉ có bọn trẻ con là thích thú với khoảnh vườn mà thôi.Trời chuyển dàn sang mùa hè. Cây khoai đã tốt quá đầu bọn nhỏ tán lá đan xen nhau che mát rượi. Khu vườn là nơi rất yêu thích cho bọn trẻ. Không những chúng tôi mà cả đàn gà cũng rất thích chui xuống gốc cây dong riềng râm mát để kiếm mồi và tránh nắng. Đàn gà ri rích suốt cả ngày, có mấy con gà trống tinh nghịch còn nhảy lên cây dong khum khum định cất tiếng gáy. Không chịu được sức nặng của gà trống cây dong oặt xuống làm cho chú gà giật mình cục tác loạn xạ, đàn gà mái và gà con kêu toáng lên chạy tứ tán. Mùa hè có những cơn mưa bất chợt, chúng tôi kéo nhau vào trú dưới bụi cây đưa tay ngắt chiếc lá đội lên đầu chờ cơn mưa tạnh.

     Chúng tôi chơi trò trốn tìm, chạy trốn từ vườn nhà này sang vườn nhà khác. Chơi trốn tìm chán lại cắt lá khoai và thân cây khoai bày trò đồ hàng, dựng nhà dựng quán. Tuổi nhỏ ngây thơ chỉ biết ăn chơi rồi đi học. Mọi lo toan cuộc sống nào có biết gì. Cha mẹ suốt đời tần tảo nắng sương cũng chỉ mong sao đàn con khôn lớn. Cuộc sống cứ trôi đi và đám trẻ con vẫn vô tư lự. Mỗi buổi đi học về tôi được mẹ phân công lấy lá và có khi cả cây khoai dong non cắt nhỏ ra nấu nhừ lên cho lợn ăn.

     Một buổi sáng chợt trời se lạnh. Cơn gió se se tháng mười báo hiệu mùa đông sắp đến. Ngoài vười thấp thoáng đã thấy le lói một vài bông hoa dong riềng nở sớm. Bọn trẻ vui mừng chờ hoa dong riềng nở rộ. Khi hoa dong riềng nở cả một khoảng vườn đỏ rực dưới cái ánh nắng vàng của tiết trời đầu đông. Tất cả bọn trẻ giờ đây tập trung ra vườn chọn những bông hoa to đã chín bứt ra và hút mật. Một thứ nước ngọt lừ tinh khiết làn cho bọn trẻ say sưa luồn khóm này sang khóm khác. Bọn trẻ dậy sớm đi khắp các vườn trong xóm tranh nhau với đàn chim bã trầu cũng tập trung về đây hút mật. Con chim bã trầu nhỏ xíu, chúng chỉ bằng ngó tay cái người lớn, có bộ lông màu đỏ. Chim bã trầu có cái mỏ dài cong cong với một biệt tài vừa vỗ cánh vừa hút mật. Những bông hoa chúng đã hút bọn trẻ hút lại chẳng ngọt một tẹo nào.

Vườn khoai bây giờ lá đã ngã sang màu vàng úa. Dưới gốc củ khoai trồi lên xây xung quanh gốc tựa như có bàn tay nào xếp vào vậy. Cái tết đã đến rất gần, khoai cũng đã già, trong làng mọi người đã bới khoai để độn vào những bữa cơm gia đình. Củ khoai dong từng nải trải dài ra như củ riềng củ gừng củ nghệ. Ban đầu mẹ chọn củ già luộc lên cho chúng tôi ăn mỗi sáng để đi học ăn. Nồi khoai mẹ luộc từ tối hôm trước đã nguội ngắt, anh em tôi dùng tay bóc vỏ khoai rồi ăn ngon lành. Ngồi bên bếp lửa thưởng thức vị khoai ngọt, dẻo quẹo trôi vèo vào những cái dạ dày đói làm cho chúng tôi thấy ấm áp và hạnh phúc vô cùng. Củ non mẹ dành gọt vỏ để độn vào giờ cơm chính. Đến bữa ăn cha mẹ dành cho con bát cơm đầy còn lại khoai cha mẹ ăn thay cơm. Thấy cha mẹ ăn ngon lành chúng tôi cứ tưởng la khoai ngon lắm. Bây giờ lớn lên mới thấy được tấm lòng thương con vô bờ bến của mẹ cha và cũng thấy mình sao vô tâm đến vậy. Vườn khoai dong riềng đã cùng gia đình chúng tôi và cả làng qua cái đói của mùa gáp hạt.

     Năm tháng qua đi, cuộc sống khó khăn cũng đã trôi vào quá khứ. Chúng tôi đi học rồi đi làm xa. Mảnh vườn xưa được chia ra để làm nhà riêng cho các anh chị em. Trong tiềm thức mảnh vườn xưa sao rộng thế, nó chứa đựng bao nhiêu là ký ức của cả mấy thế hệ anh em chúng tôi. giờ đây nhìn lại mảnh vườn thấy nhỏ tý tẹo, nhà sát nhà tường cao cổng kín. Cuộc sống khấm khá hơn trong làng không còn ai trồng cây khoai dong riềng nữa. Nhà nào còn tý đất thì để trồng rau, trồng vài cây hoa cây cảnh.

     Cây khoai dong riềng chỉ còn lại kỷ niệm neo đậu vào trong nỗi nhớ quê hương làng xóm. Mỗ khi làn gió heo may se lạnh đi qua, kỷ niệm xưa lại trở về rưng rưng trên khóe mắt. Hóa ra quê hương không phải cái gì to tát lớn lao cả. Một ngọn khói chiều, một đóa hoa dong riềng cũng đủ làm cho ta thao thức. Quê hương là vị ngọt bùi của củ khoai dong riềng đã nuôi ta qua những ngày khốn khó. Quê hương là bóng hình cha mẹ đã dành cho con bát cơm qua ngày đói hoa cả mắt. Hoa dong riềng của làng quê cháy đỏ thắp sáng trong trái tim ta mãi mãi.