Thế là đã qua một đợt nắng nghịch mùa. Giờ đây làng quê nghiêng mình trong đêm trở gió. Buổi chiều hôm trước bầu trời lênh láng màu mỡ gà, mặt trời đỏ rực hắt lên những tia nắng chói, mây vần vũ đủ màu sắc. Lũ kiến đen kiến vàng, kiến cánh, kiến kim cuống cuồng công trứng lũ lượt chạy từ vườn về chân tường nhà trú ngụ. Chích chòe rít thê thiết trên ngọn xoan cao trước nhà. Ông cụ hàng xóm hắt hơi từng hồi dài thì chẳng cần nghe dự báo thời tiết cũng biết là đêm nay trời trở gió.

Đêm, nghe tiếng u u từ xa vọng lại biết rằng ngoài ấy trên những cánh đồng, rau màu đang rạp mình đón những ngọn gió bấc đầu tiên. Rồi tiếng mưa lắc rắc bay trên tán lá, tiếng gió về ù ù trên mái nhà, ào ào răng rắc ngoài vườn cây, cả làng chong mắt nhìn ra đêm trở gió.

Đêm trở gió, bao nỗi vui buồn, lo lắng ngổn ngang đan xen lẫn lộn. Ừ thì cũng gió ấy, rét ấy như bao mùa đông khác mà thôi nhưng sao năm nay lại mong trời trở gió đến vậy.

Hơn nửa tháng phơi trong cái nắng nghịch mùa ấm nóng khác thường, gió đông thổi liên tục khiến con người cứ căng lên, hoa màu cứ vươn ra phơi phới đua ngọn nõn nà, mâng mẩng đẫm thuốc trừ sâu vì bị rút ngắn thời gian sinh trưởng. Nắng ấm mà mệt mỏi bứt rứt khó chịu, lưng lửng như người ốm nghén. Mùa đông mà mưa rào, sấm ầm ì như mùa hạ, trời hâm hấp sốt, mưa nắng thất thường, thời tiết ấm nóng là vậy nên ai cũng mong trời trở gió.

Đêm nay trời trở gió, rặng lộc vừng rùng rùng đổ lá, những chùm hoa rưng rưng thảng thốt trải thảm đỏ xuống đất lành. Những chùm hoa hàng ngày chíu chít tiếng chim kêu ngày mai chỉ còn xao xác cành cuộng khẳng khiu đong đưa trong gió. Ngoài kia trên những mảnh vườn hàng triệu triệu hạt cây đang chuẩn bị tách mầm lại nhẹ nhàng khép vỏ. Và ngoài kia trên những vườn hoa, hàng ngàn hàng vạn những nụ non đang sẵn sàng bung lụa lại lặng thầm khép cánh nương vào thân mẹ đợi mưa xuân.
Đêm nay trời trở gió, cảm giác se lạnh lại nôn nao nhớ bao kỷ niệm xưa cũ. Nhớ ổ rơm vàng óng thơm mềm phơi từ vụ tháng mười của bà, nhớ chiếc áo len ấm áp mẹ đan từ bao mùa đông trước. Nhớ dáng trầm tư của cha bên điếu thuốc lào với tiếng thở dài ngắt đoạn, cha đang miên man suy tính tới công việc những ngày cuối năm sao cho đàn con được no cơm ấm áo, sao được đón cái tết đủ đầy. Còn lũ trẻ con chỉ háo hức tưởng tượng ra những chiều đông chăn trâu cắt cỏ thơm ngọt mùi khoai lang nướng cháy trên đồng…

Đó là những chiều đông đã mênh mang trôi vào dòng sông tiềm thức, dòng sông đấy ắp nhớ thương kỷ niệm tuổi thơ để những người con xa quê mỗi khi chạm gió trở mùa lại nhưng nhức nỗi nhớ quê hương. Lại thèm được ào về chui vào ổ rơm thơm hít hà cái mùi hương nắng gió đồng nội, được áp má vào đôi bàn tay chai sạn của cha, được ôm tấm thân gầy của mẹ mà giấu những nghẹn ngào vào mái tóc đã phủ dầy sương khói thời gian.
Đêm nay trời trở gió, cây cối hoa màu sẽ ít nhiều bị xơ xác tả tơi trong gió bấc nhưng rồi qua một vài ngày sẽ cứng cáp hơn, xanh đậm trở lại âm thầm tích lũy dưỡng chất mang lại cho đời vị ngon lành đúng mùa. Cây màu ưa lạnh vụ đông gặp thời tiết thích hợp sẽ phát triển chậm lại. Bắp cải chắc tay hơn, su hào non xanh hơn, khoai tây to củ vị đậm đà hơn, xà lách xòe to hơn, cà chua chắc ngọt hơn… Đào ủ nụ nhiều hơn, quất nuôi quả mọng hơn, hoa chững nụ đợi mùa xuân khoe sắc thắm. Những người dân của đồng bằng châu thổ sông Hồng trồng rau màu vụ đông, trồng đào quất, trồng hoa đón Tết mỗi khi gió trở mùa trong lòng lại vui vẻ, yên tâm hơn khi thành quả của mình sau bao tháng ngày chăm sóc vất vả được căn vào đúng vụ.
Đêm trở gió, con người sẽ bị thay đổi đột ngột trạng thái từ ấm áp sang giá lạnh nhưng sẽ tự biết bảo vệ mình hơn không còn cảm giác chủ quan, buông tuồng trong cái nắng nghịch mùa ấm nóng mà dễ ốm, không còn cảm giác ngột ngạt muốn bứt lên, muốn bon chen để về đích sớm trong cái dòng đời xuôi ngược hối hả này. Người ta dịu dàng quan tâm đến nhau với những chiếc khăn, chiếc áo quàng lên người thân yêu thật nhẹ nhàng. Trong cái rét, con người thu mình lại nhìn ra xung quanh, chậm rãi cảm nhận cuộc sống. Những đam mê, bon chen lắng xuống nhường chỗ cho tình yêu thương nhân ái nhen lên như ngọn lửa bập bùng sưởi ấm nhân gian.

Đêm trở gió, hầu như mọi người mất ngủ, cảm giác xốn xang chờ đợi dịu dần, thay vào đó là những suy tính bộn bề cho những ngày sắp tới. Và chỉ ngày mai, ngày kia thôi, giấc ngủ sẽ sâu hơn, ngọt ngào hơn, công việc hiệu quả hơn, nụ cười viên mãn hơn. Qua mỗi một mùa đông con người hình như đẹp hơn lên cả hình thức lẫn tâm hồn. Ừ trời trở gió nhiều khi sẽ phải trải qua cái mất mát khắc nghiệt, cái đau đớn khôn lường nhưng con người sẽ sống chậm lại, chắc chắn hơn, sâu lắng hơn để khẳng định mình trong những ngày sắp tới. Rồi gió sẽ dịu lại nhẹ nhàng, rét sẽ ngọt ngào lan tỏa, mưa sẽ ngớt, mặt đất se lại những nỗi đau, ủ ấm những mạch sống âm thầm trong lòng đất lặng lẽ đợi xuân về.