M ột sớm xuân lang thang, bất chợt gặp gánh hoa bưởi bán rong trên đường Lán Bè. Nhìn trang phục áo cánh nâu với chiếc khăn đội đầu kiểu mỏ quạ che kín mặt, chỉ hở đôi mắt lá răm, tôi dám chắc chị bán hoa từ Thủy Nguyên sang. Dừng xe, tôi hỏi chị. Chị nhận ra tôi, hóa ra là người quen. Ngày còn đi làm, tôi thường hay mua na của chị ở Ngã Sáu, đường Điện Biên Phủ. Na Thủy Nguyên vốn ngon nhất đất Hải Phòng.
Hai gói hoa được chị bọc trong lá chuối xanh mướt, tôi mang về để một gói trên ban thờ, một gói dành ướp bột sắn dây. Chắc tâm thành nên khi thắp hương xong xin lộc, tôi thả đĩa hoa vào nồi nước gội đầu, gội xong thấy đầu óc nhẹ nhàng tâm vui thanh thản.
Hoa bưởi về khi xuân đã vãn. Màu trắng tinh khôi, hương thơm dịu dàng của hoa đánh thức trái tim thiếu nữ đã bắt đầu biết bâng khuâng xao xuyến, biết làm duyên. Đánh thức những hoài niệm của người già với giấc mơ quá vãng…
“Đêm nay hoa bưởi dậy thì/tỏ cùng em những vân vi tháng ngày.”*
Đi dưới làn mưa phùn mỏng như sương khói, hương bưởi len vào lòng tôi mùi thơm thuần khiết.
Hương hoa bưởi dắt tôi về những chiều hong tóc bên hiên nhà. Sau khi được bà kê ghế và tưới những gáo nước thơm mùi hoa bưởi lên mái tóc dài. Bà vừa gãi đầu cho tôi vừa thủng thẳng:”Mài thì không xinh, dưng được cái tóc dài da trắng kéo lại”.
Bà đi xa đã mấy chục năm, tôi vẫn không thể quên dáng bà mỗi tháng ba về. Không quên cái rổ thưa bà ra vườn hái hoa để ướp bột sắn và thêm một chùm hoa vào nồi nước gội đầu cho các cháu.
Suốt những ngày mùa đông, sau khi đã dâng cho đời những trái vàng mọng nước. Cây bưởi lặng lẽ cần mẫn hút từng dòng nhựa sống, tự chăm chút cho mình. Khi mùa xuân đến, cây như bừng tỉnh, lá non mởn xanh biếc. Từng chùm nụ tròn tròn be bé lấp ló đầu cành. Và rồi khi làn mưa bụi của những ngày đầu xuân giăng giăng trên cành cây ngọn cỏ, là lúc bưởi trổ bông.
Trong tiết trời nắng ấm, những nụ bưởi to tròn bung nở thành từng chùm hoa. Không rực rỡ như các loài hoa khác, hoa bưởi lặng lẽ chọn cho mình màu trắng tinh nguyên. Những cánh hoa muôn muốt như ngón tay mềm ôm trọn sắc vàng ươm của nhụy. Cái vẻ đẹp mộc mạc dân dã ấy đã chứng kiến bao tình yêu đầu đời của trai gái quê tôi. Hoa mỉm cười thánh thiện trước những câu chuyện của mấy cô gái sắp đến tuổi cập kê:” Khi cầm tay nhau thì có gọi là yêu không nhỉ?”
Ôi cái thời mây chua khế ngọt ngày xưa ấy, dễ mấy ai quên…
Thanh Hà quê tôi ngoài vải thiều nổi tiếng còn có giống bưởi đào đặc biệt. Ngày ấy chiến tranh nên hoa trái các vùng miền chẳng dễ giao lưu. Chỉ biết khi các cô chú ở phố về, họ thường đặt mẹ tôi mua bưởi đào để mang đi. Trái bưởi không to lắm, nhưng có mùi thơm ngọt đậm đà. Sau lần vỏ vàng là những múi bưởi hồng đào mọng nước.
Vườn nhà tôi rộng. Mẹ trồng đủ các loại cây. Cây dừa soi mình bên bờ ao, cây cau nghiêng bóng bên bể nước, cây mít cây vải cây cam và một vườn chuối tiêu xanh mướt…
Năm1967, trước khi lên đường vào Nam chiến đấu, cha tôi lúc bấy giờ là huyện đội trưởng, mang về một cây bưởi đào. Cây chỉ bé ngang tầm ngực tôi nhưng đã có hoa và cả quả. Bà nội tôi nhìn cây bảo:” Bố mài khéo chọn, cây nài đúng bưởi tứ quý”.
Rồi chiến tranh khốc liệt hơn. Cha tôi biền biệt không tin tức. Mỗi mùa hoa bưởi về, bà tôi thở dài. Mẹ tôi nhặt từng bông rụng để trên bàn. Đêm đêm mẹ soạn giáo án, hương bưởi dịu thơm len lỏi khắp nhà. Tôi tỉnh ngủ nhìn qua màn, chắc là mẹ lại nhớ cha…
Mùi hương ấy là một phần không thể thiếu của lũ trẻ ở nông thôn. Mấy chị em tôi thường cài hoa lên tóc, tước dây chuối xâu hoa thành chuỗi vòng đeo cổ làm cô dâu. Rồi đám cưới, đám cưới không có chú rể. Không sao, đã có lũ gà nhiếp mơ và mèo tam thể sang mừng. Mấy ông anh mũi thò lò còn mê say những trò nghịch ngợm.
Họ chẳng bao giờ thích nhặt hoa rụng như lũ con gái, mà thường trèo cây bẻ cả chùm nụ hoa to tướng. Có lúc còn lấy súng cao su bắn vào vòm hoa bưởi, làm tơi tả những chùm hoa non nớt. Tôi chạy vào mách ông. Ông cầm chổi lá dừa đuổi theo, các anh tôi chạy tá lả sau khi dứ dứ nắm đấm về phía tôi.
Rồi theo mùa hoa tôi lớn dần. Thôi trò đám cưới mà thường lặng lẽ một mình dưới gốc cây, tìm nhặt những bông còn nguyên vẹn, gom đầy vạt áo, đem về gói trong khăn mùi xoa để lên bàn học. Mùi hương thoang thoảng giấu giùm tôi những điều thầm kín…
Cho đến một hôm, dưới gốc bưởi này, anh lặng lẽ nắm bàn tay và cài lên tóc tôi chùm hoa bưởi hái ở vườn nhà. Đêm ấy hoa thảng thốt thơm… Bây giờ, khi có quá nhiều bận rộn, bởi những lo toan cuộc sống. Tôi không còn thời gian để cất giữ hoa bưởi cho riêng mình. Cũng ít khi gội đầu bằng hoa bưởi. Trong phòng tắm đủ loại dầu gội tây ta. Nhưng chẳng có mùi thơm nào sánh bằng hoa bưởi.
Tháng ba về quê, nhìn cây bưởi già trong vườn dường như trẻ lại, mưa xuân lất phất, những búp hoa như những ngón tay nhún mình tỉnh dậy. Tôi biết, chỉ đêm nay thôi. Hoa sẽ dậy thì…
*Từ bài thơ cùng tên trong tập thơ” Độc thoại sen”.
