Ngày trở lại, ghé thăm giếng làng, kí ức tuổi thơ ùa về. Sinh ra từ làng, gắn với giếng nước, gốc đa quen thuộc để rồi thấm hồn quê và tình quê muôn thủa…
Ngày ấy, nơi giếng làng, lũ trẻ chúng tôi chiều chiều tụ họp. Vui nhất là vào những ngày hè. Nào tắm gội, gánh nước, tưới tắm những luống rau muống xanh um đang khát thèm từng dòng nước mát. Công việc một ngày, chuyện xóm làng một ngày…muốn biết, cứ ra giếng làng sẽ rõ.
Đây là nơi sớm sớm bà con thức dậy gánh đôi ba gánh nước trước khi đi làm đồng rồi chiều chiều lại ra đây giặt giũ, chuyện trò…Rộn ràng tiếng cười nói tan hòa giữa dòng nước mát. Ngày tháng dần trôi, nghèo khó mà ấm áp, bình yên hơn bao giờ hết.
Thủa nhỏ, nghe người già kể lại rằng trước đây có hai giếng cổ nhưng chiến tranh đã tàn phá, giếng làng mất. Làng quê theo đó điêu tàn…Hòa bình lập lại, bà con chung sức dựng xây lại hai giếng làng trên nền gạch cũ. Một cái hình vuông và một cái hình tròn (chắc tượng trưng cho đất, trời đây mà). Hai cái giếng trên một trục đường, cách nhau chừng hai chục mét.
Miệng giếng rộng khoảng hơn 2 mét nhưng đối với lũ trẻ ngày ấy là cả một khoảng trời bao la. Cúi xuống giếng, cùng nhau hét thật to là âm thanh vang vọng đến vô cùng. Vậy rồi lũ trẻ tưởng mình “vĩ đại” hơn! Giếng làng trở nên thân thiết với tất cả mọi người, nhất là lũ trẻ chúng tôi bởi gắn vô vàn nỗi niềm đáng nhớ.
Ngày ấy, hầu hết sinh hoạt của bà con đều gắn với giếng làng. Tuy nước không thật trong trẻo nhưng nguồn nước dồi dào và cực kì mát lịm. Ngày hè khô hạn, giếng vẫn vặn mình đẻ nước không kể ngày đêm, cốt sao vừa lòng hết thảy bà con lam lũ ruộng vườn.
Từ khoảng bốn, năm giờ sáng hay năm, sáu giờ chiều, người lớn đã đi gánh nước. Còn tầm bảy, tám giờ sáng là lũ loai choai tham gia gánh gồng liên tục không ngớt. Cứ quai gàu này đưa lên là ba bốn quai gàu khác buông xuống. Đôi lúc nước nặng quá, trẻ con không kéo lên được, chiếc gàu rơi tuột xuống lòng giếng chìm nghỉm.
Quen rồi nên chẳng sợ. Cái khó ló cái khôn. Đứa kiếm cây tre, đứa mượn cây sào, cái khoèo để vục tìm chiếc gàu. Inh ỏi một lúc làm nước đục ngầu lên. Inh ỏi cả khi kéo quai gàu lên được. Hả hê cười, nhe cả hàm răng sún… đẳng cấp! Dẫu biết thể nào người lớn cũng rầy cho một trận vì cái tội nghịch ngợm. Rồi đâu lại vào đó…Đêm trăng sáng lung linh, chơi trốn tìm quanh giếng làng, thấm đẫm mồ hôi, vục mặt vào gàu nước mát, có đứa dội ào cả lên người, sảng khoái không gì bằng!
Ngày ấy, mẹ làm cho tôi hai cái thùng gánh nước nho nhỏ. Chiều chiều cùng các bạn đi gánh nước làng. Bỏ miếng lá chuối vào thùng kẻo nước ngả nghiêng chan mặt đường làng. Hớn hở vui khi được mẹ khen “ui cha, con mẹ giỏi thiệt”. Gánh nước thì chẳng bao nhiêu mà được vui chơi thì nhiều. Từ giếng làng về nhà chừng ba chục mét mà đôi thùng nước nghỉ chân cũng trên dưới chục lần. Phần là vì nặng, phần vì bên lũy tre làng mát rượi còn biết bao thứ hấp dẫn thu hút. Dừng lại nghỉ chân là vì phát hiện có một con chuồn chuồn đang ngủ, ghẹo nó giật mình thảng thốt bay cao, là vì hình như có cái quả gì mới vừa chín mọng, là vì hương hoa dẻ thơm ngát mê hồn nên dừng lại hít hà xíu coi….
Con đường đất đỏ lô nhô cứ rộn ràng lên khi nước té ra ngoài. May mà có hàng tre phủ suốt chặng đường nên chẳng thấy xa xôi. Chừng nào cái ảng nước của mẹ đầy lên thì đôi gánh sẽ dừng. Háo hức chờ mẹ thưởng những món quà nơi chợ quê nghèo khó. Mà niềm vui của lũ trẻ thôn quê ngày ấy cũng thật đơn giản. Đói thì sẵn có củ khoai, củ sắn, mệt thì có cây mía sau hè, quả ổi trên cây…Lâu lâu có mấy miếng dừa non, mấy cục kẹo ú, sang chảnh hơn là có viên kẹo bi xanh đỏ hay que kem cây (mà thực ra đa phần là đá lạnh)… Vậy rồi lũ trẻ cũng lớn lên như cái câu “trời sinh voi sinh cỏ”. Đứa nào đứa nấy mang một màu da đen nhẻm, một mái tóc cháy sém và một trái tim cực kì khỏe mạnh, thấm đẫm hồn quê thanh bình, yên ả…
Lớn lên từ làng, tắm mát nguồn nước từ giếng làng, những đứa trẻ hôm qua giờ vươn xa muôn nẻo. Đơn giản là để có cuộc sống khác đi, không vất vả tảo tần như cha mẹ của mình. Tiếc là chưa bao giờ chúng tôi có thể hẹn cùng nhau trở lại giếng làng, bởi mỗi đứa mỗi nơi, mỗi việc…
Thỉnh thoảng tôi vẫn tự hỏi “có ai về quê và trở lại giếng làng để tìm kí ức xưa”? Trên bước đường mưu sinh, có ai từng thổn thức thèm trở về, ấp mặt bên bờ giếng làng để lòng được bình yên? Còn tôi, thấm đẫm cả trong giấc mơ vẫn là hơi mát mơn man từ giếng làng vọng lại. Kí ức lại ùa về, trong suốt pha lê. Dường như những ngày tháng tuổi thơ không nguôi thổn thức.
Trở lại hôm nay, ghé thăm giếng làng, lặng nhìn dòng nước, soi vào kí ức, nhớ hết những gương mặt thân quen, người còn, người mất…Dòng nước im lìm, giếng làng giờ đây rêu phủ. Dường như nó đang đi vào giấc ngủ ngàn năm bởi giờ chẳng mấy ai làm chênh vênh mặt nước…
Ừ nhỉ, sao xa quê, lòng vẫn cứ cháy thèm cái mùi rơm mới – âm ẩm, khay nồng mà ấm áp, dễ thương. Xa quê, lòng cứ thèm hơi mát giếng làng từ xa xưa vọng lại. Hồn cốt quê hương lắng sâu trong tiềm thức. Ngoảnh lại mà nhìn …Nhịp sống hôm nay không còn như xưa nữa…