“Bao giờ cho đến tháng ba
Hoa gạo rụng xuống bà già cất chăn“
Tháng Ba, mùa hoa gạo, con đường giữa cánh đồng làng như được thắp sáng lên bởi ngọn đèn đỏ khổng lồ. Những đám hoa bừng lên như những đốm lửa gọi những ai đang bộn bề lo toan nơi phố thị trở về nơi yên ả thanh bình giữa sắc màu phơi phới của lúa tháng Ba đương thì con gái, của hương sắc trời xuân đang chuẩn bị bước sang mùa hạ.
Tôi tìm về tháng Ba, tìm về cây gạo già nua ở đầu làng để trở về những kỉ niệm ấu thơ một thời đẹp đẽ. Cây gạo có từ lâu lắm, từ khi tôi vẫn còn bé xíu lon ton theo chân mẹ ra đồng thăm lúa, đã thấy nó thắp đỏ cả một khoảng ruộng nhà tôi gần đó.
Tôi thích nhặt những bông gạo to bằng nắm tay mẹ, cánh dày dặn, đỏ thắm giống như những chiếc đèn hoa sen rụng đầy quanh gốc, ngồi chơi với đám hoa gạo cho mẹ nhổ cỏ lúa đến khi chiều muộn cũng chẳng biết chán. Lớn hơn một chút, khi biết đi xe đạp học sang cấp 2, cứ đến mùa gạo, tôi cùng lũ bạn trốn nhà để dắt nhau đi nhặt hoa.
Có bận chất đầy hoa gạo vào cái giỏ xe về đến nhà, lại nhớ ra đã để quên cả cuốn tập dưới gốc gạo, vội vã đạp xe đi tìm, về đã thấy bố cầm cái roi tre đứng đợi ở cổng. Khi hoa gạo tàn thì quả gạo xuất hiện. Quả gạo chỉ nhỏ bằng quả bóng bàn nhưng bên trong nó là một lớp bông mịn. Mẹ bảo bông ấy có thể dùng làm ruột gối rất mềm và êm. Nhưng có lẽ chẳng có nhiều quả gạo như thế để làm ruột gối bởi cũng không thể kiếm đủ được khi cả làng chỉ có vài cây gạo như vậy.
Người ta còn gọi hoa gạo bằng cái tên mĩ miều “hoa mộc miên”. Tôi thích gọi nó là hoa gạo vì đơn giản nó gợi cho tôi sự mộc mạc của một loài hoa gắn với quê nhà. Nó là loài hoa của những vui buồn, những vất vả nhọc nhằn mà ở đó có những hi sinh, vất vả lặng thầm của mẹ cha, của ông bà, của biết bao lớp người đi trước.
Màu đỏ của hoa gạo nằm giữa sắc xanh của lúa mới yên bình mà khiến lòng người cảm thấy thật sự thanh thản. Ta như thấy ở đó sự đợi chờ của mẹ mỗi bận trở về quê hương. Khi đoạn đường vẫn còn khá xa đã nhìn thấy màu đỏ của hoa gạo lại tưởng như quê nhà đợi đón ta trở lại. Và người con nào xa quê cũng nhớ về cây gạo như một kỉ niệm ấu thơ với đầy đủ những sắc màu trong sáng in sâu nơi kí ức.
Bây giờ, cây gạo không còn nhiều nữa. Một số vùng đồi núi cây còn được mọc dại nhưng ở khu vực đồng bằng, khi phố xá chen chúc vào cuộc sống yên bình của làng quê, tìm thấy một bóng cây gạo là một điều khó khăn. Lâu lâu, trên những chặng hành trình, thoảng lại nhìn thấy bóng dáng một cây gạo già cháy đỏ màu hoa, lòng bỗng thấy gần gũi như đang đi giữa quê nhà một thủa xa xôi lắm.
Tôi yêu sắc màu của hoa gạo, yêu hương sắc làng quê những ngày phơi phới sắc xuân, yêu tiếng bầy sáo ríu rít trên những cành gạo đỏ rực như đốm lửa, yêu dáng mẹ còng lưng trên thửa ruộng nhổ những đám cỏ dại, yêu cả dòng sông bên lở bên bồi soi bóng cây gạo già đầu làng. Tất cả những thứ ấy, nằm sâu trong tim tôi giống như bản tình ca dịu ngọt để mỗi khi mềm yếu ta lại tự ru mình trở lại chốn quê. Bao giờ cho đến tháng ba…
Hình ảnh: Tô Mạnh