Bà nội ơi! Khi con viết những dòng hồi tưởng về những năm tháng được sống bên bà thì bà đã xa rồi, bà theo tiên tổ về trên núi cao, nơi quanh năm mây trắng vờn trên dãy núi xa mờ…
Bà yêu quý à, nhớ bao ngày tháng cũ dưới căn nhà đơn sơ, ba bà cháu mình sớm hôm quây quần bên nhau. Mỗi sớm, bà nhóm lửa nấu cơm, mùi lá bạch đàn khô giòn nổ tí tách, ánh lửa ấm sực cả gian bếp nhỏ nơi bà cháu ngồi. Những sớm mai trong lành như thế yên ả trôi qua trong tiếng cơm sôi, ngoài kia tiếng gà gáy vang báo sáng.
Mùa hè ở quê mình chang chang nắng, cả khu vườn trồng toàn chanh và ổi xác xơ trong những cơn gió Lào ràn rạt. Cháu ám ảnh những trận gió Lào nóng rẫy, táp vào bất cứ thứ gì nó đi qua. Những đứa trẻ trong xóm Cồn Vàng ngày ấy đứa nào đứa nấy đen như than, chân trần lội ruộng mót khoai mót lúa. Cháu theo lũ bạn đi bắt cá, bẫy chim và ăn trộm ổi, táo nhà ông Chương, bị ngã trẹo chân.. lần ấy bị bố đánh một trận nhớ đời. Bà dạy cháu không được lấy đồ của người khác, kể cả quả ổi rụng. Người ta cho còn phải nghĩ chứ đừng nói là đi lấy trộm…bà nói nhẹ nhàng như thế mà cháu nhớ đến tận bây giờ.
Gió Lào bỏng rát thế mà vườn chanh nhà mình vẫn sai trĩu quả, mặc cho lá xác xơ, rụng đầy gốc nhưng quả lúc lỉu, mọng căng. Cháu và cái Vân thường chui dưới những gốc cây, trải chiếu nằm chơi. Một bát muối ớt để chấm, những quả chanh sần sùi có vị chua thanh, hơi ngọt là món ăn của chị em cháu mỗi buổi trưa vắng.
Cả vườn chanh rộng lớn của bố với những gốc cây to sù sì, được bố quét vôi trắng toát, từng hàng từng lối nghiêm ngắn đã trở thành khu vườn cổ tích của bọn cháu bà nhỉ! Bà bảo hai đứa quét lá, vun vào các gốc cho sạch sẽ, những lối đi dưới tán cây trở nên sáng sủa, mát mẻ. Cháu học được đức tính gọn gàng, ngăn nắp của bà từ ngày nhỏ, làm gì cũng cẩn thận, gọn gàng.
Bà có nhớ những ngày thu hoạch chanh không nhỉ, nhà mình năm nào cũng bán ngót nghét ba tạ chanh tươi. Người ta đến mua tại vườn, hái đầy những bao tải lớn. Họ chỉ mua những quả căng bóng, xanh mỡ màng. Còn lại trên cây là những quả vàng, những quả sần sùi đốm đen, đốm nâu…trông thật tội. Mẹ bảo, quả chanh sần mới là quả ngon vì nó có vị ngọt, hái vào pha nước đường uống giải nhiệt ngày hè.
Thức uống duy nhất của đám trẻ ngày ấy có gì ngoài cốc chanh đường, hoặc chanh pha muối. Thế mà ngon lạ lùng, bà nhỉ! Còn nhớ những bữa cơm, đĩa rau muống và tô nước xanh, thêm nửa quả chanh vắt vào tô canh, vị chua thanh, ăn với cà pháo muối giòn, chan cơm ngon đến lạ. Hôm nào nhà có khách quý, mẹ làm thịt gà, thì lá chanh trong vườn có dịp được điểm trang trên đĩa, nếu không có nó, món gà luộc sẽ kém ngon…Cháu nhớ quá những bữa cơm ngày ấy bà ơi, nơi cả nhà mình ngồi quây bên nhau trên chiếc chõng tre giữa sân, trong những đêm trăng sáng…
Những đêm mùa hạ, cháu nhớ thời điểm ấy cả xóm chưa có điện, nhà mình có hai cây đèn Hoa kỳ, được thắp một cách cực kỳ tiết kiệm. Mẹ bảo ngồi ngoài sân cho mát, có trăng, đỡ phải thắp đèn. Bố mẹ ngồi trên thềm, cạnh ấm chè xanh. Ba bà cháu ngồi ngoài sân, trên cái chõng tre. Cái Vân bao giờ cũng nằm, gối đầu lên chân bà. Bà phe phẩy quạt cho hai đứa, cốt là đuổi muỗi vì muỗi nhiều vô kể. Hai chị em cứ gãi sồn sột, trêu nhau cười chí chóe. Rồi thi đếm sao, hàng ngàn vì sao lấp lánh in trên nền trời, chị em cháu tha hồ tưởng tượng về một thế giới thần tiên, về thần Nữ Oa, sao Thần Nông, chị Hằng chú Cuội.
Cháu đồ rằng ngày đó, hai chị em tin tuyệt đối vào những câu chuyện bà kể, nhất là chuyện “chú Cuội cung trăng”. Nằm trên chõng tre, ngước nhìn ông trăng có chú Cuội ngồi gốc cây đa thật thú vị đến nhường nào, không chỉ chị em cháu mà bất cứ đứa trẻ nào cũng tin như thế, có một chú Cuội chăn trâu lạc vào cung trăng vời vợi…
Tưởng tưởng giỏi như thế mà cái Vân viết văn buồn cười lắm, nó tả con lợn nhà mình có hai cái tai to như hai cái quạt mo, suốt ngày đòi ăn, kêu inh ỏi. Lợn mà kêu inh ỏi thế hóa ra nó lắp kèn à? Cháu vặn vẹo thế thì nó bảo là viết văn cần sáng tạo. Ừ thì sáng tạo nhưng kiểu gì cô cũng cho điểm kém, cấm có sai. Nhà có bố dạy văn mà chẳng đứa nào dám nhờ bố giảng bài, hoặc nhờ bố viết giúp vì bố hay mắng lắm, bảo lười học nè, lười đọc sách nè, phải biết quan sát, phải đọc thật nhiều…Biết là bao giờ cũng được đón nghe bài ca muôn thuở nên đứa nào đứa nấy tự làm, bị điểm kém thì giấu nhẹm đi, được điểm cao thì hét toáng từ ngoài ngõ. Kiểu học của tụi cháu ngày ấy sao mà vui đáo để.
Mảnh vườn ấy, ngôi nhà ngói ba gian nằm gọn giữa vườn chanh mùa xuân thơm hoa nở, mùa hạ quả trĩu cành…nay đã đổi thay. Bố mẹ bán đi, mua một ngôi nhà khang trang hơn nhưng tuổi thơ của chúng con ở lại vẹn nguyên trong khu vườn ấy mất rồi. Không thể nào xóa đi những dấu chân hằn in trên cát bỏng những trưa nắng chang chang, dưới gốc cây sù sì mưa nắng.
Không thể xóa được bóng hình bà nội quét lá mỗi chiều ngoài ngõ nhà thênh thênh. Ở đó, con tìm thấy tiếng cười đánh rơi bên giếng nước mát lành. Những mùa hạ xa xôi ấy đang dội về âm vang tiếng nói cười của bà của mẹ, của những yêu thương thuở bé cứ đầy mãi, đầy mãi trong con…
